Viêm Khớp Dạng Thấp | Bài giảng CĐHA *

I. Đại cương

– Viêm khớp dạng thấp (Rheumatoid Arthritis) là một bệnh lý tự miễn điển hình, diễn biến mạn tính, với các biểu hiện tại khớp, ngoài khớp và toàn thân ở các mức độ khác nhau.
– Chiếm tỷ lệ 05-1% người trưởng thành.
– Thường gặp ở nữ (nữ:nam = 3:1), tuổi trung niên.
– Các triệu chứng lâm sàng có ý nghĩa quan trọng trong việc chẩn đoán viêm khớp dạng thấp.
– Hình ảnh X-quang điển hình là một trong 7 tiêu chuẩn chẩn đoán viêm khớp dạng thấp theo tiêu chuẩn của hội Thấp khớp Mỹ (American College of Rheumatology – ACR).

* Cơ chế bệnh sinh
– Thông thường, các khớp được lót bằng một lớp màng chuyên biệt được gọi là màng hoạt dịch. Bao hoạt dịch tạo ra chất lỏng hoạt dịch bôi trơn và bảo vệ các khớp. Đối với người bệnh viêm khớp dạng thấp, các tế bào miễn dịch tấn công các màng hoạt dịch và giải phóng các protein gây viêm chuyên biệt được gọi là cytokine, dẫn đến viêm bao hoạt dịch. Ngoài ra, viêm khớp dạng thấp cũng dẫn đến viêm bao gân, có thể xảy ra khi bao hoạt dịch bao quanh gân bị viêm.
– Tình trạng viêm và kích thích màng hoạt dịch phát triển một cách bất thường, tạo thành các mô xơ được gọi là mô viêm hạt (Pannus). Các mô viêm hạt tiết ra các enzym phá vỡ sụn và xương, có thể gây tổn thương các khớp và dây chằng. Các mô này cũng chứa một lượng lớn các tế bào xương chuyên biệt, được gọi là tế bào hủy xương. Các tế bào hủy xương tiết ra một hàm lượng cao các protein và axit khác ăn mòn xương. Các mô viêm hạt cũng có thể tạo ra nhiều chất lỏng hoạt dịch, từ đó dẫn đến sưng và đau khớp.
– Theo thời gian, các tổn thương viêm này có thể dẫn đến biến dạng khớp. Biến dạng gây mất hình dạng và sự liên kết ở các mô khớp, gây mất chức năng hoàn toàn cũng như tăng nguy cơ tàn tật.

* Tiêu chuẩn ACR 1987

– Có ít nhất 4/7 tiêu chuẩn, thời gian diễn biến của tiêu chuẩn 1-4 ít nhất 6 tuần.
+ Cứng khớp vào buổi sáng kéo dài trên một giờ.
+ Viêm tối thiểu 3/14 khớp: ngón gần, bàn ngón tay, cổ tay, khuỷu, gối, cổ chân, bào ngón chân (hai bên).
+ Sưng đau ít nhất 1 khớp: khớp bàn ngón gần, khớp ngón tay và khớp cổ tay.
+ Tính chất đối xứng.
+ Có hạt dưới da.
+ Yếu tố dạng thấp trong huyết thanh dương tính.
+ Hình ảnh X-quang điển hình.

* Tiêu chuẩn ACR 2010

– Tổng số điểm ≥ 6

– Khớp viêm
+ 1 khớp lớn (khớp vai, khuỷu, háng, gối, cổ chân): 0 điểm
+ 2-10 khớp lớn: 1 điểm
+ 1-3 khớp nhỏ (khớp bàn ngón tay, ngón gần): 2 điểm
+ 4-10 khớp nhỏ (có hoặc không kèm với viêm khớp lớn): 3 điểm
+ > 10 khớp (ít nhất 1 khớp nhỏ): 5 điểm

– Miễn dịch
+ RF (Rheumatoid factor – yếu tố dạng thấp) và anti CCP (kháng thể kháng peptid citrullin vòng) âm tính (RF <14 UI/ml, anti CCP <17 UI/ml): 0 điểm
+ RF hoặc anti CCP dương tính thấp (≤3 lần giới hạn bt cao): 2 điểm
+ RF hoặc anti CCP dương tính mạnh (>3 lần giới hạn bt cao): 3 điểm

– Phản ứng viêm cấp tính
+ Protein C phản ứng và máu lắng bình thường: 0 điểm
+ Protein C phản ứng hoặc máu lắng tăng: 1 điểm
– Thời gian bị bệnh
+ < 6 tuần: 0 điểm
+ ≥ 6 tuần: 1 điểm

Tài liệu tham khảo

* Rheumatoid Arthritis: A Practical Guide to State-of-the-Art Imaging, Image Interpretation, and Clinical Implications – Oliver J. Sommer, MD, Andrea Kladosek, MD, Volkmar Weiler, MD
* Rheumatoid Arthritis of the Hand and Wrist: Comparison of Three Imaging Techniques – Bachir Taouli, Souhil Zaim
* Rheumatoid arthritis: sequences – Pier Nuccio Scutellari
* Imaging in rheumatology: reconciling radiology and rheumatology – Bernhard J. Tins
* The role of imaging in rheumatoid arthritis – Kgomotso Kgoebane
* MR Imaging of Early Rheumatoid Arthritis – José A. Narvaez, Javier Narváez, Eugenia De Lama, Matías De Albert
* Diagnostic Imaging: Musculoskeletal Non-Traumatic Disease, 3e (2022) – Davis, Blankenbaker, Bernard
* Manifestations of Arthritides in the Hands and Feet: Revisiting the Radiograph – H. D. Peiris, C. Lord, V. T. Skiadas, M. Sampson; Southampton/UK
* Imaging features of peripheral arthritis – J. Acosta Batlle, S. Hernandez Muñiz, C. Garcia Barrio, E. Dominguez Franjo, R. Lorente, J. C. Albillos Merino; Madrid/ES
* Ultrasound of hands in rhumatoid arthritis and psoriatic arthritis – R. Laroussi
* Sonographic assessment of adult and juvenile rheumatoid arthritis – C. A. S. Ruano, P. L. Pegado, J. M. G. Lourenco, P. Alves, L. Vieira; Lisbon/PT
* Radiological evolution of Rheumatoid arthritis step by step – A. Scionti, F. Signorini, F. Cerri, E. Neri, D. Caramella; Pisa/IT
* Radiological Differences Between Juvenile Idiopathic Arthritis And Adult Rheumatoid Disease – D. Mak, C. Chisholm, K. Johnson; Birmingham/UK
* Rheumatoid arthritis (RA): The ABC´s of hand-bone erosions imaging and management of disease – F. Priolo, A. P. Mancini, F. M. Martina, G. Savino, A. Magistrelli; Rome/IT
* Radio – imaging aspects of rheumatoid arthritis in large joints – C. G. Moldovanu
* Arthritis. A radiographie pictorial review – L. Resende, A. Bordini, T. Baraviera, D. B. D. A. L. Baptista, D. L. Ferreira; São Paulo/BR
* Shaking hands with rheumatological disease – A. M. Corcheș, F. Grosu, O. E. Geana, M. Moraru, I.-O. Nastase, R. M. Socaciu
* Tomosynthesis of the Wrist and Hand in Patients With Rheumatoid Arthritis: Comparison With Radiography and MRI – Takatoshi Aoki, Masami Fujii, Yoshiko Yamashita