Sarcoma Xương | Bài giảng CĐHA

II. Chẩn đoán x-quang

1. Thể thông thường

– Thể thông thường (Conventional) chiếm 75% trường hợp.
– Tiên lượng sống > 5 năm là 60-85%
– Tổn thương phá huỷ xương ở hành xương dài (xương đùi là phổ biến nhất), hiếm khi lan đến thân xương và thường có hình ảnh bong màng xương.
– Vùng chuyển tiếp tổn thương rộng, tổn thương dạng thấm: tổn thương tiêu xương lấm chấm, lan tràn, thấm qua vỏ xương.
– Màng xương mới bong thường có dạng tam giác Codman tại nơi tiếp giáp với thân xương.

[gallery link="file" columns="4" ids="21777,144128,145958,145996,145997,146020,166986,169913"]

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" columns="4" ids="94652,94653,94654,94655"]

– Trung tâm tổn thương thấy sự mở rộng của khối u vượt qua ranh giới của vỏ.
– Phản ứng màng xương: dạng cỏ cháy (các bè xương phát triển thẳng góc với trục của xương) hoặc Sunburst (ánh mặt trời tỏa sáng).

[gallery link="file" columns="4" ids="21778,144130,145994,145979,145988,145989,145991,145992"]

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" ids="168570,168571,168572"]

2. Thể giãn mạch

– Thể giãn mạch (Telangiectatic) chiếm 1-7% trường hợp.
– Tiên lượng sống 5 năm là 67%
– Tuổi thường gặp 10-40 tuổi.
– Vị trí: hành xương dài (xương đùi, xương chày, xương cánh tay).
– Tổn thương hủy xương với vùng chuyển tiếp rộng.
– Dạng nang, hoại tử, chảy máu thường gặp (90%).
– Có thể thấy mức dịch – dịch giống nang xương phình mạch.
– Phá hủy vỏ xương.

[gallery columns="5" link="file" ids="18845,146920,18846,18847,18866,18867,18868,18869,18870,145977,145980,145981,146000,146022"]

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" ids="139238,139239,139240"]

3. Thể tế bào nhỏ

– Chiếm 1% các trường hợp.
– Tiên lượng sống > 5 năm là 42-50%
– Tuổi thường gặp 20-30 tuổi
– Vị trí hành xương dài (xương đùi, xương chày)
– Tổn thương hủy xương dạng thấm, phả hủy vỏ xương xâm lấn mô mềm xung quanh.
– Phản ứng màng xương và vôi hóa gặp > 50% trường hợp.

[gallery link="file" ids="18848,18849,18872,18873,145983,145984"]

4. Thể trung tâm bậc thấp

– Chiếm < 1% trường hợp
– Tuổi thường gặp 30-40 tuổi
– Tiên lượng sống > 5 năm 90%
– Vị trí: khoang tủy, thường gặp đầu xa xương đùi, đầu gần xương chày.
– Vỏ dày hoặc mỏng, không liên tục (60%)
– Mở rộng phá hủy vỏ xương, xâm lấn mô mềm.

[gallery link="file" ids="18850,146923,146922,18851,18874,18875"]

5. Thể ngoại vi

– Thể ngoại vi (Parosteal Osteosarcoma) tuổi thường gặp 20-40 tuổi.
– Chiếm tỷ lệ 5% các trường hợp.
– Tiên lượng sống > 5 năm là 86-91%
– Vị trí: hành xương dài, phổ biến nhất là mặt sau đầu xa xương đùi, xương chày, đầu gần xương cánh tay.
– Nguồn gốc từ màng xương và phát triển ra ngoài xương. Bờ đa thùy như súp lơ, thường bao quanh thân xương mà không phá vỡ xuyên vỏ.
– Dày vỏ xương, không phản ứng màng xương dữ dội.
– Khối u có thể phát triển mở rộng vào khoang tủy.

[gallery columns="4" link="file" ids="18838,18839,18840,18853,18854,18855,18856,18857,146006,146007,146008,146009"]

6. Thể màng xương

– Thể màng xương (Periosteal) chiếm 1.5% các trường hợp.
– Tuổi thường gặp 20-30 tuổi.
– Tỷ lệ sống > 5 năm là 83%
– Vị trí: thân xương dài (thường gặp xương đùi, xương chày).
– Phát sinh từ vỏ xương.
– Điển hình như 1 khối mô mềm diện rộng trên bề mặt gây ra sự xói mòn bên ngoài lớp vỏ xương dày bên dưới.
– Phản ứng màng xương vuông góc kéo dài vào mô mềm (hình tia nắng mặt trời, tam giác Codman).

[gallery columns="5" link="file" ids="18841,18842,18859,18860,18861,18862,18864,146027,146028"]

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" ids="146034,146035,146036"]

7. Thể bề mặt bậc cao

– Thể bề mặt bậc cao (High-grade surface) tuổi thường gặp 20-30 tuổi.
– Tiên lượng sống > 5 năm là 46,1%
– Vị trí: thân và hành xương dài, phổ biến nhất là xương đùi.
– Khối u phát sinh từ bề mặt xương, có thể toàn bộ chu vi.
– Phản ứng màng xương hiếm gặp.
– Dày vỏ xương, phá hủy vỏ xương (50%).
– Xâm lấn ống tủy (48%)

[gallery link="file" columns="4" ids="18843,18844,18865,146024,146025,146030,146031,146032"]

III. Chẩn đoán phân biệt

* Viêm xương tủy

– Hình loãng xương: là dấu hiệu đầu tiên, là vùng mất chất vôi nhẹ, đường bờ không rõ ở vùng hành xương.

– Hình ổ mủ: biểu hiện của tiêu xương, là những ổ khuyết sáng của ổ apxe, tạo thành một hay nhiều ổ bên trong có mảnh xương chết.

[gallery columns="5" link="file" ids="18382,18383,18384,18385,18386,18396,18397,18398,18399"]

– Hình xương chết: hình mảnh xương có đậm độ giảm hơn hay bằng xương lành nằm trong ổ mủ

– Hình đặc xương và phản ứng màng xương: phản ứng màng xương bao quanh ổ bệnh tiên phát. Về sau quanh vùng tiêu xương luôn có phản ứng đặc xương làm hẹp ống tủy và có thể làm xương phình to.

[gallery link="file" ids="18388,18389,18395"]

* Di căn xương

– Hình hốc khuyết xương thường giới hạn không rõ, tròn hay bầu dục, kích thước một đến vài cm, không có mất chất vôi quanh tổn thương

– Ít khi một ổ, đôi khi rất nhiều hình hốc nhỏ làm cho xương như bị mọt, thường thấy trên xương dài

– Xóa một đoạn xương: như cuống sống (đốt sống chột), ngành ngồi háng

* Sarcoma Ewing

– Ewing’s sarcoma cổ điển là một tổn thương dạng thấm (permeative pattern) ở thân xương dài trẻ em. Tuy nhiên, chỉ khoảng 40% các khối u này xảy ra ở thân xương, số còn lại nằm ở hành xương hay thân xương-hành xương hoặc xương dẹt. Chúng có xu hướng được phát hiện chủ yếu ở trẻ con và thiếu niên, dù vậy một số lớn xảy ra ở lứa tuổi 20, đặc biệt ở các xương dẹt.

[gallery link="file" ids="18973,18974,18975,18976,18977,18978"]

– Ewing’s sarcoma thường có phản ứng màng xương kiểu vỏ hành

– Nhưng chúng cũng có phản ứng màng xương hình tia mặt trời mọc hay vô định hình. Giai đoạn đầu biểu hiện những vệt sáng từ trong ống tủy đi ra, vệt sáng này lan cả ra thân xương và tổ chức đặc của xương.

[gallery columns="4" link="file" ids="18964,18965,18966,18967,18968,18969,18970"]

– Khi u phát triển nhanh hình ống tủy rất rộng, xương mất nhiều chất vôi, đường viền của xương không rõ và có thể dẫn đến gãy bệnh lý.

* Nang xương phình mạch

– Tuổi thường gặp 20-40 (70-80%)
– Vị trí:
+ Trong xương xốp: thân đốt sống, cổ xương dài (nang phình mạch nguyên phát)
+ Dưới màng xương: thứ phát sau chấn thương.
– Hình ảnh ổ khuyết xương.
– Bờ không đều, đa cung
– Có thể tạo thành mức dịch (Do thành phần hữu hình lắng đọng)
– MRI: chấn đoán xác định, thể hiện dòng chảy thấp.