Sarcoma Sụn | Bài giảng CĐHA *

II. Chẩn đoán x-quang

* Vị trí tổn thương

– Trung tâm, trong khoang tủy. Ngoại vi (thứ phát): mũ sụn của u xương sụn.
– Xương dài (45%): xương đùi (20-35%), xương chày (5%), xương chi trên – đặc biệt xương cánh tay (10-20%).
– Xương chậu (25%): đặc biệt quanh sụn khớp.
– Xương sườn (8%)
– Cột sống (7%)
– Xương bả vai (5%)
– Xương ức (2%)
– Đầu cổ (6-7%)
– Sọ mặt (2%)
– Tay và chân: hiếm gặp

* Sarcom sụn nguyên phát

– Nhìn chung, chondrosarcomas là các khối u lớn tại thời điểm chẩn đoán, thường có đường kính > 4cm và >10cm trong 50% các trường hợp.
– Hình ổ tiêu xương (50%) vị trí trung tâm, trong khoang tủy.
+ Giai đoạn sớm: có thể thấy bờ rõ nét với viền đặc xương mỏng xung quanh, không liên tục. Vỏ xương mỏng hoặc dày, xói mòn nội tủy đề cập đến sự tiêu hủy bề mặt bên trong của vỏ xương, tức là màng xương. Chất nền sụn thường quan sát thấy. Đường bờ chia thùy 1 phần hoặc hoàn toàn.
+ Giai đoạn muộn hơn: phá vỡ vỏ, bờ nham nhở dạng mọt gặm hoặc dạng thấm, không có viền đặc xương xung quanh, xâm lấn vào phần mềm.
– Vôi hóa (70%): mật độ khối u không đều, có các chấm vôi hóa nằm rải rác trong vùng tiêu xương. Đặc điểm vôi hóa dạng sụn: vôi hóa dạng vòng, hình cung hoặc bỏng ngô, dạng bông tuyết (Snowflake).
– Sự tái tạo vỏ xương, sự dày lên và phản ứng màng xương cũng hữu ích trong việc phân biệt giữa u nội sụn và u sụn ác tính cấp độ thấp.

[gallery link="file" columns="5" ids="80954,80955,80959,29240,80903,80915,80916,80934,80935,80936,144797,146896,156021,179188,179189,179192,179198"]

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" columns="4" ids="47810,47809,47807,47808"]

=> Case lâm sàng 2:

[gallery link="file" ids="80899,80900,80901"]

=> Case lâm sàng 3:

[gallery link="file" columns="5" ids="80908,80909,80910,80911,80912"]

=> Case lâm sàng 4:

[gallery link="file" columns="4" ids="80921,80922,80923,80924"]

=> Case lâm sàng 5:

[gallery link="file" columns="4" ids="80926,80927,80928,80929"]

=> Case lâm sàng 6:

[gallery link="file" columns="5" ids="80961,80962,80963,80964,80965"]

* Sarcom sụn thứ phát

– Xuất phát từ u xương sụn hoặc u nội sụn.
– Mũ sụn > 2cm.
– Hình khối lớn, phá hủy vỏ xương, xâm lấn vào phần mềm.
– Mật độ không đều.
– Có các chấm vôi hóa.
– Bờ tiếp giáp với xương nham nhở.
– Trên lâm sàng biểu hiện bệnh nhân đã có chồi xương sưng đau nhanh.

[gallery link="file" columns="4" ids="80957,179195,179196,32042,80942,80948,80943,80944,80945,80946,80947"]

III. Phân biệt

* U nội sụn

– Phân biệt giữa u nội sụn và sarcoma sụn bậc thấp là một khó khăn trong chẩn đoán vì các tổn thương cả về mặt mô học và hình ảnh rất giống nhau.
– Kích thước tổn thương: > 5cm nghĩ nhiều tới sarcoma sụn.
– Xâm lấn vỏ xương: gặp trong 90% sarcoma sụn, 10% u nội sụn.
– Phá hủy vỏ xương: gặp trong 88% sarcoma sụn xương dài, 5% u nội sụn.
– Xâm lấn mô mềm: gặp trong sarcoma sụn
– Vị trí:
+ Xương bàn tay, bàn chân: sarcoma sụn hiếm gặp.
+ Xương khác: sarcoma sụn thường gặp, tỷ lệ 5:1. Xương cột sống, xương chậu, xương cùng rất hiếm gặp u nội sụn.
– Tuổi: u nội sụn thường gặp ở người trẻ, sarcoma sụn thường gặp tuổi trung  niên.
– Lâm sàng: triệu chứng đau thường gặp trong sarcoma sụn, u nội sụn chỉ gây đâu khi có gãy xương bệnh lý.

[gallery columns="5" link="file" ids="18170,18172,18173,80681,80680,31793,31753,31752,46088,46087"]

* U nguyên bào sụn

– U nguyên bào sụn (Chondroblastoma) là tổn thương hiếm gặp và thường xảy ra ở sụn trong giai đoạn đang hoàn tất quá trình phát triển.
– 90% gặp ở những người 5 – 25 tuổi, nam giới có nguy cơ mắc phải bệnh này cao gấp đôi so với nữ giới.
– U nguyên bào sụn hay gặp ở vùng sụn phát triển ở đầu trên xương cánh tay và xung quanh gối, triệu chứng chủ yếu là đau lan vào khớp, có thể gây sưng nề tại chỗ và hạn chế vận động của những khớp liên quan.
– Tổn thương hay gặp nhất ở chỏm xương đùi, xương cánh tay
– Thường gặp ở trẻ em, chưa liền sụn tăng trưởng
– 40-60% có vôi hóa trung tâm.
– Hình ảnh tổn thương hủy xương, bờ rõ, 1/2 trường hợp vượt qua đĩa sụn
– Tổn thương không mở rộng như u tế bào khổng lồ và cũng thường không xâm lấn ra bên ngoài sụn. Tổn thương ở xương sụn thường phát triển lệch tâm ở hành xương, có những đường viền do canxi hóa trong khối u.

* Sarcoma xương

– Tổn thương phá huỷ xương ở hành xương, hiếm khi lan đến thân xương và thường có hình ảnh bong màng xương. Vùng chuyển tiếp tổn thương rộng, tổn thương dạng thấm: tổn thương tiêu xương lấm chấm, lan tràn, thấm qua vỏ xương.
– Màng xương mới bong thường có dạng tam giác Codman tại nơi tiếp giáp với thân xương.

– Ở trung tâm tổn thương thấy sự mở rộng của khối u vượt qua ranh giới của vỏ và cũng có hình ảnh cỏ cháy hoặc Sunburst (ánh mặt trời tỏa sáng) với nội dung là tổ chức calci hoá và cấu trúc xương. Trong các tổn thương này, có sự hiện diện đồng thời của quá trình tạo xương và huỷ xương.

* U xơ sụn nhầy

– U xơ sụn nhầy (Chondromyxoid fibroma) là u xương lành tính hiếm gặp, chiếm < 1% các khối u xương.
– Tuổi thanh thiếu niên 20-30T.
– Vị trí tổn thương:
+ 61% gặp ở xương dài.
+ 50% ở quanh khớp gối (đầu gần xương chày là vị trí thường gặp nhất).
+ 25% ở xương dẹt (xương chậu là phổ biến nhất).
+ 24% ở xương chi
+ Hiếm gặp: xương cột sống, sọ mặt, xương đòn, xương gót.
– Đặc điểm hình ảnh:
+ Tổn thương khu trú, bờ đa cung, có viền xơ cứng.
+ Vị trí tổn thương: hành xương (53%) hoặc thân xương (43%).
+ Phần trung tâm ở hành xương có thể lan rộng tới xương dưới sụn.
+ Tổn thương phát triển theo trục dọc của xương.
+ Dấu hiệu thổi vỏ có trong 85% các trường hợp, tăng lên ở các xương nhỏ.
+ Tổn thương lệch trục (58%), bờ đa cung, vỏ mỏng.
+ Có thể bào mòn xương, không xâm lấn mô mềm.
+ Có thể có phản ứng màng xương hoặc phù phản ứng xung quanh.
+ Chất nền sụn hiếm gặp (< 10%).

[gallery link="file" columns="4" ids="179166,179167,179168,31770,31771,31772,90195"]