Sỏi Bàng Quang | Bài giảng CĐHA

* Giải phẫu đại thể

– Bàng quang là một tạng rỗng nằm dưới phúc mạc chứa đựng và bài xuất nước tiểu, có kích thước, hình dạng và vị trí thay đổi theo tuổi, giới…Dung tích khoảng 250 – 350 ml.
– Khi rỗng bàng quang nằm trong phần trước vùng chậu, sau xương mu, trước các tạng sinh dục, trực tràng, trên hoành chậu. Khi căng bàng quang có hình cầu nằm trong ổ bụng. Ở trẻ em bàng quang nằm trong ổ bụng. Bàng quang có hình tứ diện có 4 mặt một đáy và một đỉnh.
+ Mặt trên: phủ bởi phúc mạc, lồi khi bàng quang đầy, lõm khi bàng quang rỗng.
+ 2 mặt dưới bên: nằm tựa trên hoành chậu. 2 mặt này gặp nhau ở trước bởi 1 bờ tròn đôi khi được gọi là mặt trước.
+ Mặt sau: còn gọi là mặt đáy, ở phần trên mặt sau có phúc mạc phủ.
+ Đỉnh bàng quang: chỗ gặp nhau của 2 mặt dưới bên và mặt trên có dây chằng rốn giữa treo bàng quang vào rốn.
– Phúc mạc phủ ở đáy bàng quang rồi phủ lên thành bụng trước, thành bên chậu, phía sau phủ lên tử cung ở nữ hoặc túi tinh ở nam tạo nên túi bịt bàng quang sinh dục.
– Thành bàng quang được cấu tạo 4 lớp từ trong ra ngoài có:
+ Lớp niêm mạc.
+ Lớp dưới niêm mạc: không có ở vùng tam giác bàng quang.
+ Lớp cơ: các lớp cơ tròn xếp thành 3 lớp: cơ vòng ở giữa, cơ dọc ở ngoài và ở trong.
+ Lớp thanh mạc: là lớp phúc mạc hoặc nơi không có phúc mạc phủ, bàng quang được phủ bởi lớp mô liên kết.

[gallery link="file" ids="32281,32282,154113"]

* Giải phẫu CLVT

[gallery link="file" ids="74252,74246,74247,74248,74249,74250"]

II. Chẩn đoán x-quang

* Đặc điểm hình ảnh

– Sỏi bàng quang có kích thước thay đổi, bằng hạt ngô hay quả trứng vịt, thường có hình tròn hay bầu dục, bờ đều, thường là 1 viên.

[gallery link="file" ids="16311,16312,16314,16315,16316,160481"]

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" columns="5" ids="121902,121903,121904,121905,121906"]

– Hình dạng có thể xù xì nhiều góc cạnh (Sỏi Jack).

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" ids="121974,121972,121973"]

=> Case lâm sàng 2:

[gallery link="file" columns="2" ids="121982,121983"]

=> Case lâm sàng 3:

[gallery link="file" columns="2" ids="125094,125095"]

=> Case lâm sàng 4:

[gallery columns="5" link="file" ids="151160,151161,151162,151163,151164"]

– Sỏi nằm ở đáy bàng quang và di chuyển theo tư thế của bệnh nhân. Có khi sỏi nằm ở cao do dính vào niêm mạc bàng quang hoặc lọt trong túi thừa bàng quang.

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" columns="5" ids="53191,53192,53193,53194,53195"]

– Trường hợp đặc biệt sỏi lớn chiếm toàn bộ vùng tiểu khung.

[gallery link="file" columns="5" ids="16302,16303,16304,16305,16306"]

– Sỏi kích thước lớn do quá trình bồi đắp từng lớp tạo hình ảnh nhiều lớp như vân gỗ hoặc vỏ hành.

[gallery link="file" columns="4" ids="165617,55909,121917,121918,121963,121968,150948,151861"]

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" ids="121920,121921,121922,121923,121924,121925"]

– Tính chất cản quang từng loại sỏi:
+ Cản quang: sỏi calci
+ Ít cản quang: sỏi Cystin
+ Không cản quang: sỏi Acid Uric, Xanthin

– Hình dạng sỏi: Ca Phosphat (đồng tâm) / Ca Oxalat (hình gai) / Ca Cacbonat (đồng nhất, đậm) / Magiesium Anomium Phosphate (Sỏi san hô)

* Chẩn đoán phân biệt

– Vôi hóa u xơ tử cung: vôi hóa u xơ tử cung thường gồm nhiều nốt vôi hóa nhỏ tập trung thành đám. Hình sỏi bàng quang thường có dạng bia bắn – nhiều vòng tròn đồng tâm do sỏi bồi đắp theo các lớp.

[gallery link="file" ids="131998,16307,16308,16309,16310,126455"]

– Vôi hóa tĩnh mạch: vôi hóa viền theo thành mạch, trung tâm là lòng mạch, thường tập trung nhiều nốt vôi hóa mạch, kích thước nhỏ, thường hình tròn, có thể đối xứng hai bên tiểu khung.

[gallery link="file" ids="131992,64300,70139,16037,16038,16040"]

– U quái buồng trứng

[gallery columns="5" link="file" ids="172646,17761,17762,17764,17765"]

– Dị vật bàng quang

– Vôi hóa thành bàng quang (Sán máng)

[gallery link="file" columns="2" ids="32298,121945"]

– Sỏi trong ống tiêu hóa

– Vôi hóa tiền liệt tuyến
+ Phát hiện phổ biến ở tuyến tiền liệt, đặc biệt là sau tuổi 50.
+ Có thể đơn độc nhưng thường vôi hóa thành từng đám.
+ Vôi hóa dạng nốt nhỏ đều mịn hoặc nốt vôi hóa thô, kích thước 1-40mm.
+ Trường hợp phì đại tiền liệt tuyến có thể nốt vôi hóa cao trên mức khớp mu.

[gallery link="file" columns="4" ids="131996,121855,33320,109601,121854,132213,132214"]

– Vôi hóa túi tinh

III. Chẩn đoán siêu âm

* Đặc điểm hình ảnh

– Hình ảnh tăng âm kèm bóng cản thành sau.
– Di động khi thay đổi tư thế.
– Sỏi có thể nằm cao khi dính vào  niêm mạc bàng quang.
– Có thể thấy bàng quang viêm thành dày đều.
– Sỏi trong túi thừa.

[gallery link="file" columns="4" ids="16317,16318,16319,16320"]

* Dấu hiệu lấp lánh 

– Dấu hiệu lấp lánh ( Twinkle sign ) hay xảo ảnh lấp lánh ( Twinkling artifact ) được mô tả trên siêu âm doppler như là những tín hiệu đỏ và xanh thay phiên phía sau những cấu trúc có phản âm mạnh. Xảo ảnh lấp lánh thường chủ yếu liên quan đến sỏi hệ niệu nhưng cũng có thể gặp ở các vôi hóa trong khi khám siêu âm bụng chậu như sỏi mật, stent dùng trong hệ niệu, u tuyến cơ túi mật hay hamartoma đường mật….
– Trong thực hành lâm sàng là dấu hiệu hữu ích giúp phân biệt sỏi tiết niệu. Có rất nhiều trường hợp sỏi tiết niệu với kích thước nhỏ, độ phân giải trên 2D không đủ để phân định rõ ràng giữa sỏi với cấu trúc cạnh sỏi (tăng âm dày của xoang thận hay của thành mạch máu) => Dấu hiệu này làm tăng độ tin cậy cho chẩn đoán sỏi niệu.

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" columns="4" ids="108618,108619,108620,108621"]

=> Case lâm sàng 2:

[gallery link="file" ids="108615,108614,108616"]

IV. Chẩn đoán CLVT

– Phát hiện sỏi nhỏ.
– Chẩn đoán phân biệt các nguyên nhân vôi hóa vùng tiểu khung.

[gallery link="file" ids="16321,16322,16323,16324,16325,16326"]

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" ids="121908,121909,121910,121911,121912,121913"]

=> Case lâm sàng 2:

[gallery link="file" columns="5" ids="121930,121931,121932,121933,121934"]

=> Case lâm sàng 3:

[gallery link="file" columns="5" ids="121936,121938,121939,121940,121941"]

V. Chẩn đoán MRI

=> Case lâm sàng 1: sỏi bàng quang

[gallery link="file" columns="4" ids="129694,129695,129696,129697"]

=> Case lâm sàng 1: bóng khí bàng quang

[gallery link="file" columns="4" ids="129687,129688,129689,129692"]