Loãng Xương | Bài giảng CĐHA *

I. Đại cương

– Loãng xương (Osteoporosis) là tình trạng giảm mật độ Canxi trong một đơn vị thể tích xương. Loãng xương là tình trạng bệnh lý phổ biến, có thể gây ra các hậu quả nặng nề cho cá nhân và xã hội.
– Tuổi: gặp nhiều nhất ở phụ nữ sau mãn kinh, ngoài ra có thể gặp ở người trẻ tuổi hoặc thứ phát sau bệnh lý thận, cận giáp, bất động…
– Khi loãng xương, các bè xương mất dần dẫn tới cấu trúc xương yếu.
– Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) định nghĩa loãng xương là mật độ khoáng xương (BMD) có T-score dưới -2.5 SD (hơn 2.5 độ lệch chuẩn dưới mức trung bình của người trưởng thành trẻ), được đo bằng phương pháp hấp thụ tia X năng lượng kép (DEXA), ở phụ nữ sau mãn kinh và nam giới ít nhất 50 tuổi. Vị trí tiêu chuẩn tham chiếu để phân tích mật độ khoáng xương là cổ xương đùi, nhưng các vị trí khác như cột sống thắt lưng cũng có thể được sử dụng. Chẩn đoán lâm sàng của loãng xương cũng có thể được thiết lập mà không cần đo mật độ khoáng xương bằng sự hiện diện của gãy xương do yếu, đặc biệt là ở các vị trí điển hình (cột sống, hông, xương chậu, cổ tay, xương cánh tay, hoặc xương sườn).

II. Nguyên nhân

* Tuổi già

– Liên quan tới tuổi và tình trạng mất cân bằng tạo xương. Loại loãng xương này xuất hiện ở cả 2 giới nam và nữ, độ tuổi khoảng trên 70. Đặc điểm của loại loãng xương này là mất chất khoáng toàn thể cả ở xương xốp và xương đặc.
– Đặc điểm:
+ Tăng quá trình huỷ xương
+ Giảm quá trình tạo xương
+ Loãng xương tiên phát thường xuất hiện trễ, diễn biến chậm, tăng từ từ và ít có những biến chứng nặng nề như gẫy xương hay lún xẹp các đốt sống.
– Nguyên nhân :
+ Các tế bào sinh xương (Osteoblast) bị lão hoá.
+ Sự hấp thu calci ở ruột bị hạn chế.
+ Sự suy giảm tất yếu các hormon sinh dục (Nữ và Nam)

* Sau mãn kinh

– Làm nặng hơn tình trạng loãng xương do tuổi ở phụ nữ do giảm đột ngột oestrogen khi mãn kinh, ngoài ra còn có sự giảm tiết hormon tuyến cận giáp trạng, tăng thải calci niệu, suy giảm hoạt động của enzym 25-OH-vitamin D1-hydroxylase
– Đặc điểm:
+ Tăng quá trình huỷ xương
+ Quá trình tạo xương bình thường
+ Tăng nguy cơ gãy xương thân đốt sống và xương hông (xương đùi).

* Thứ phát

– Kém phát triển thể chất từ khi còn nhỏ, đặc biệt là còi xương, suy dinh dưỡng, chế độ ăn thiếu protein, thiếu canxi hoặc tỷ lệ canxi/phospho trong chế độ ăn không hợp lý, thiếu vitamin D hoặc cơ thể không hấp thu được vitamin D… vì vậy khối lượng khoáng chất đỉnh của xương ở tuổi trưởng thành thấp, đây được coi là yếu tố nguy cơ quan trọng nhất của bệnh Loãng xương.
– Tiền sử gia đình có cha, mẹ bị loãng xương hoặc gãy xương
– Ít hoạt động thể lực, ít hoạt động ngoài trời, bất động quá lâu ngày do bệnh tật hoặc do nghề nghiệp
– Có thói quen sử dụng nhiều rượu, bia, cà phê, thuốc lá…làm tăng thải canxi qua đường thận và giảm hấp thu canxi ở đường tiêu hóa.
– Bị mắc một số bệnh: Thiểu năng các tuyến sinh dục nam và nữ (suy buồng trứng sớm, mãn kinh sớm, cắt buồng trứng, thiểu năng tinh hoàn…), bệnh nội tiết : cường tuyến giáp, cường tuyến cận giáp, cường tuyến vỏ thượng thận bệnh mãn tính đường tiêu hoá làm hạn chế hấp thu canxi, vitamin D, protein…ảnh hưởng chuyển hoá canxi và sự tạo xương, bệnh suy thận mãn hoặc phải chạy thận nhân tạo lâu ngày gây mất canxi qua đường tiết niệu, các bệnh xương khớp mạn tính đặc biệt là viêm khớp dạng thấp và thoái hoá khớp
– Sử dụng dài hạn một số thuốc : Chống động kinh (Dihydan), thuốc chữa tiểu đường (Insulin), thuốc chống đông (Heparin) và đặc biệt là nhóm thuốc kháng viêm Corticosteroid.

Tài liệu tham khảo

* Integrated Imaging Approach to Osteoporosis: State-of-the-Art Review and Update – Giuseppe Guglielmi, MD, Silvana Muscarella, MD, and Alberto Bazzocchi, MD
* Radiology of osteoporosis – Gopinathan Anil
* Radiology of Osteoporosis – Michael Jergas
* Diagnostic Imaging: Musculoskeletal Non-Traumatic Disease, 3e (2022) – Davis, Blankenbaker, Bernard
* Osteoporosis Imaging: State of the Art and Advanced Imaging – Thomas M. Link
* Radiology of Osteoporosi – Thomas M. Link, MD, PhD
* Radiography in Osteoporosis – Sivasubramanian Srinivasan and Wilfred C. G. Peh