Lao Hệ Tiết Niệu | Bài giảng CĐHA

II. Giải phẫu

– Thận hình hạt đậu nằm phía sau ổ phúc mạc, 2 bên cột sống.
– Kích thước: dày 3cm, rộng 6cm, cao 11cm. Trọng lượng: 150gram (nam) và 135 gram (nữ).
– Rốn thận chứa mạch máu ra-vào thận và niệu quản.
– Ngoài cùng là mạc thận, bản chất là mô liên kết, gồm 2 lá (trong và ngoài). Tiếp đến là lớp mỡ quanh thận, rồi đến bao thận và cuối cùng là nhu mô thận.
– Động mạch thận: thận được cấp máu bởi động mạch thận, tách ra từ động mạch chủ bụng. Động mạch thận phải đi phía sau tĩnh mạch chủ dưới. Động mạch thận vào thận qua rốn thận, sau đó chia làm nhiều nhánh – chia các động mạch liên thùy – chia thành nhiều động mạch cung.
– Cấu tạo thận: xoang thận ở giữa – xung quanh là nhu mô thận (vỏ thận + tủy thận)
+ Xoang thận: chứa mạch máu và thần kinh thận, hệ thống đài bể thận và mô liên kết mỡ. Đài thận nhỏ nhận nước tiểu từ nhú thận, đổ ra đài thận lớn, đài thận lớn hợp thành bể thận – nối với niệu quản.
+ Vỏ thận: nằm ngay dưới bao thận, gồm cột thận (giữa các tháp thận) và các tiểu thùy vỏ từ đáy tháp thận tới bao thận.
+ Tủy thận: do các tháp thận (tháp Malpighi) tạo nên. Đáy tháp thận hướng về phía vỏ thận, đỉnh hướng về phía xoang thận, lồi vào trong xoang thận tạo nên nhú thận – nối với đài thận nhỏ.

[gallery link="file" columns="4" ids="85779,85781,85780,85778,85786,119225,119821"]

=> Siêu âm Doppler:

[gallery link="file" columns="5" ids="129986,129987,129988,129989,129990"]

III. Giải phẫu bệnh

* Tổn thương thận

– Lúc đầu khu trú ở nhu mô thận thường là ở một cực (hay gặp ở cực trên).
– Tiến triển: các hạt lao lúc đầu phát triển to rộng thành củ lao, thường là ở phần vỏ sau gậm dần vào các đài thận làm cho các đài thận giãn to, loét nham nhở và cứng, tổn thương ở nhu mô thận và đài thận hợp thành các hang lao. Các củ lao có thể thành áp xe lạnh hoặc xơ hoá không nối liền với đường bài tiết tạo thành ổ lao kín bao bọc bởi tổ chức xơ. Nếu tổn thương lao phá huỷ nhiều tổ chức thận sẽ dẫn đến:
– Thận ứ mủ: thận to nhiều múi, túi chứa đày mủ
– Thận Mastic: toàn bộ thận là một khối nhão
– Nếu quá trình xơ hoá mạnh sẽ dẫn đến thận xơ teo

* Tổn thương niệu quản

– Thường thấy tổn thương ở phần trên và phần cuối của niệu quản. Niệu quản giãn và dày lên, có khi giãn mỏng mất nhu động, có khi viêm quanh niệu quản, niệu quản dày và xơ cứng làm cho niệu quản bị chít hẹp lại. Có khi tổn thương của niệu quản tiến triển trước và mạnh sau đó mới gây cản trở lưu thông dẫn đến phá huỷ chức năng thận.

* Tổn thương bàng quang

– Niêm mạc bàng quang lở loét, phù nề lấm tấm hạt lao.
– Thành bàng quang dần dần dầy lên, các lớp cơ dầy xơ hoá mất tính đàn hồi dẫn đến teo lại.
– Vùng tam giác Trigon và vùng đỉnh thương tổn nặng và hay gặp hơn.
– Cổ bàng quang hẹp, xơ làm bệnh nhân đái khó.

* Tổn thương niệu đạo

– Niệu đạo hẹp và dò, có thể ở cả niệu đạo trước và niệu đạo sau, thường là biến chứng của lao.

IV. Chẩn đoán x-quang

– Ít giá trị, thường thấy hình nốt vôi hóa nhỏ, vôi hóa dạng vệt, đường thẳng, vòng cung.
– Vôi hóa có thể toàn bộ hay từng đám
– Có thể thấy vôi hóa tiền liệt tuyến, tuyến thượng thận
– Vôi hóa thận + vôi hóa tiền liệt tuyến + vôi hóa tuyến thượng thận => tam chứng lao

[gallery link="file" columns="4" ids="15401,15403,15404,58013,118996,122445,122446,122447,122448,122465,122466,122470"]

V. Chẩn đoán UIV

– Hình cộng vào đài thận: đó là hình hang lao trong nhu mô, bờ đều hoặc không đều, tồn tại hoặc mất đi sau điều trị.

[gallery link="file" columns="4" ids="79396,79405,67528,15408"]

– Các hình hang teo đi tạo hình gai hoặc tiến triển thành u lao. Hình hang lao cần chẩn đoán phân biệt túi thừa đài thận.

[gallery link="file" columns="4" ids="79407,79401,79410,122490,15409,15414,122450"]

* Case lâm sàng: Túi thừa đài thận

[gallery link="file" ids="33137,33138,33139"]

– Phản ứng viêm, xơ hóa của đường tiết niệu dẫn đến biến dạng đài bể thận:

[gallery link="file" ids="79412,122453,122454"]

+ Hẹp cổ đài thận: gây giãn một nhóm đài hay nhiều đài thận.
+ Hẹp bể thận: gây giãn tất cả nhóm đài.
+ Hình co kéo các đài thận.

[gallery link="file" ids="15416,122494,122495"]

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" columns="4" ids="122440,122441,122442,122443"]

– Niệu quản bị co kéo ngắn lại, chít hẹp, bờ không đều hoặc bị kéo căng.

[gallery link="file" columns="4" ids="15412,122456,122458,122459,122461,122463,122474"]

– Bàng quang bị co kéo nhỏ lại. Tổn thương tiến triển ở bàng quang dẫn tới hẹp, hở chỗ đổ vào bàng quang của niệu quản gây trào ngược niệu quản.

[gallery link="file" ids="122429,122468,15411"]

VI. Chẩn đoán siêu âm

– Hình hang lao, hình gai và hình u lao không đặc hiệu.
– Giãn không đều các đài thận (do hẹp cổ đài), hẹp bể thận, vôi hoá cổ đài
– Bờ thận không đều, nhu mô dày mỏng không đều.
– Dịch trong đài bể thận không đồng nhất (có thể có mủ do hoại tử gai thận)
– Bàng quang bé, méo mó, có thể có túi thừa, các ổ dịch cạnh bàng quang.
– Giãn niệu quản, ứ nước thận lành.

[gallery link="file" columns="5" ids="33140,33141,33142,33143,33144"]

– Giai đoạn mạn: thận teo, vôi hóa.

VII. Chẩn đoán CLVT

– Cắt lớp vi tính cho thấy rõ hơn UIV các hình ảnh tổn thương đặc hiệu và không đặc hiệu của lao hệ tiết niệu.
– Đánh giá các vôi hoá cổ đài, vôi hoá tuyến thượng thận và vôi hoá tiền liệt tuyến tốt hơn.
– Đánh giá thâm nhiễm viêm quanh thận (giai đoạn tiến triển), ứ mủ thận (tỷ trọng dịch nước tiểu cao, không đều, có lắng tạo thành mức dịch – dịch).
– Đánh giá tổn thương bàng quang và niệu quản: co kéo, méo mó, rò nước tiểu ra ngoài (hình ảnh thoát thuốc cản quang ra ngoài đường bài xuất ở thì muộn).
– Tiên lượng tổn thương của thận lành.

* Tổn thương thận
– Tổn thương nhu mô
+ Biểu hiện viêm thận
+ Biểu hiện giả u
– Tổn thương đường bài xuất:
+ Giai đoạn sớm: hoại tử nhú thận gây giãn không đều các đài thận.
+ Giai đoạn tiến triển: hẹp đài bể thận, ứ nước thận. Dày thành đài bể thận.
+ Giai đoạn muộn: ứ nước thận, vôi hóa thận.

* Tổn thương niệu quản – bàng quang
– Tổn thương niệu quản: dày thành niệu quản, nốt thành niệu quản, hẹp niệu quản.
– Tổn thương bàng quang: dày thành bàng quang, bàng quang teo nhỏ giảm thể tích, trào ngược bàng quang – niệu quản.

[gallery link="file" columns="5" ids="29844,122435,29845,29846,29847,29848,29849,122482,122483,122484,122485,122486,122487,122488"]