Viêm Phần Phụ | Bài giảng CĐHA

II. Giải phẫu

– Buồng trứng
+ Buồng trứng hình bầu dục hoặc hình tròn, nằm trong hố buồng trứng (hố Waldayer), giới hạn bởi tĩnh mạch chậu ngoài, động mạch chậu trong và niệu quản.
+ Kích thước buồng trứng: cao 2.5-3.5cm, rộng 1-2cm, dày 1-1.5cm. Trọng lượng 6-13g.
– Vòi trứng
+ Hình ống, dài 6-12cm, rộng khoảng vài mm, tiếp nối với tử cung ở sừng tử cung mỗi bên
+ Đoạn sừng tử cung dài 2cm
+ Vòi trứng có 4 đoạn từ trong ra ngoài: kẽ, eo, phễu, loa vòi.

[gallery columns="5" link="file" ids="85530,171311,85733,85661,85566,85737,85738,66111,176101,85736"]

III. Lâm sàng

* Cấp tính

– Nổi bật là đau vùng bụng dưới đột ngột ở phụ nữ, đau tăng khi đi lại, thường đau cả hai bên ( chiếm 90%)…
– Rối loạn kinh nguyệt xảy ra trong 50% các trường hợp, dấu hiệu nặng nề kích thích vùng bụng như mót rặn, đi nặng, tiểu khó, tiểu không hết nước tiểu (chiếm 15-25% các trường hợp).
– Sốt là dấu hiệu kèm theo các triệu chứng này, nhiệt độ lên đến 39⁰C.
– Có thể nôn hoặc buồn nôn.
– Khám bụng thấy đề kháng bụng vùng dưới, nhưng không co cứng thành bụng, có dấu giảm áp – Blumberg (+).
– Đặt mỏ vịt: có nhiều khí hư, có khi là mủ, chiếm từ 39-65% các trường hợp, ta nên lấy dịch âm đạo làm xét nghiệm.

* Bán cấp

– Đau âm ỉ vùng bụng hạ vị hoặc thắt lưng.
– Rong kinh thường hay gặp.
– Khí hư không rõ ràng, không đặc hiệu.
– Sốt nhẹ 37,5⁰C -38⁰C
– Khám bụng: thường thấy bụng mềm, khám thấy có đề kháng cục bộ vùng bụng dưới.
– Khám âm đạo: có thể thấy đau một hoặc hai bên của phần phụ, có khối nề khó phân biệt ranh giới với tử cung. Có dấu hiệu đau khi lay động tử cung.
– Khám trực tràng: người bệnh rất đau khi khám.

* Tiến triển

– Viêm phúc mạc đáy chậu
– Áp xe phần phụ
– Áp xe buồng trứng
– Viêm tấy lan tỏa đáy chậu.
– Viêm phúc mạc toàn thể

IV. Chẩn đoán siêu âm

1. Viêm buồng trứng

– Viêm buồng trứng (Oophoritis) thường kết hợp với viêm vòi trứng và ứ dịch vòi trứng.
– Buồng trứng tăng kích thước (> 3cm), xung huyết mô đệm buồng trứng, có nhiều nang nhỏ (2-10mm).
– Thâm nhiễm mỡ xung quanh
– Dịch túi cùng

2. Viêm vòi trứng

– Viêm vòi trứng (Salpingitis) là tình trạng viêm xảy ra ở 1 hoặc 2 vòi trứng, là bệnh lý viêm cấp tính phổ biến của viêm nhiễm vùng chậu.
– Thường xảy ra ở phụ nữ trẻ, là nguy cơ vô sinh cao nhất và chiếm hầu hết các trường hợp mang thai ngoài tử cung liên quan đến viêm nhiễm vùng chậu.
– Vòi trứng có thể phù nề và tắc nghẽn. Vòi trứng có thể chứa đầy mủ, tràn vào khoang phúc mạc và phủ lên bề mặt thanh mạc của tử cung và buồng trứng. Vòi trứng có thể dính vào buồng trứng => viêm vòi trứng – buồng trứng => tiến triển hình thành apxe vòi trứng – buồng trứng.
– Thành vòi trứng dày > 5mm.
– Ở lát cắt ngang thấy dấu hiệu bánh răng (Cogwheel sign) do thành vòi trứng và các nếp niêm mạc phù nề.

[gallery link="file" columns="5" ids="136927,136930,136933,136932,136968"]

3. Ứ dịch vòi trứng

– Ứ dịch vòi trứng (Hydrosalpinx) là tình trạng vòi trứng giãn và chứa đầy dịch.
– Dịch trong vòi trứng có thể là dịch mủ (pyosalpinx) hoặc dịch máu (hematosalpinx).
– Đây là một trong những nguyên nhân gây nên tình trạng vô sinh hiếm muộn ở phụ nữ vì ứ dịch vòi trứng gây tắc vòi trứng, ngăn cản không cho trứng gặp tinh trùng.

– Cấu trúc hình ống chứa dịch cạnh tử cung và buồng trứng, kéo dài hoặc gấp khúc, hình chữ C hoặc chữ S
– Thành vòi trứng các nếp gấp niêm mạc dày (ứ mủ hoặc mạn tính).
– Dịch trong vòi trứng đồng nhất hoặc không (dịch máu, dịch mủ).

[gallery link="file" columns="4" ids="16984,16985,16986,87899,129893,136880,136893,136969"]

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" columns="4" ids="109975,109976,109977,109978"]

=> Case lâm sàng 2:

[gallery link="file" columns="4" ids="136842,136843,136844,136845"]

4. Apxe buồng trứng

– Apxe phần phụ là một trong những biến chứng muộn và nghiêm trọng của viêm vòi trứng cấp tính và xảy ra ở 15% phụ nữ mắc viêm nhiễm vùng chậu.
– Apxe 1 bên xảy ra trong 25-50% các trường hợp.
– Khối cấu trúc hồi âm hỗn hợp nằm cạnh tử cung hay trong túi cùng đồ sau, giới hạn xung quanh không rõ, bên trong khối xuất hiện hồi âm do thành phần cặn, mô tế bào viêm lẫn dịch mủ, có thể có bóng khí.
– Khó xác định ranh giới các cấu trúc của phần phụ, đặc biệt do phản ứng viêm tấy của mô mỡ xung quanh nên tạo hình ảnh tăng hồi âm xung quanh khối.

[gallery link="file" columns="4" ids="136970,151596,151598,167827"]

V. Chẩn đoán CLVT

1. Viêm buồng trứng

– Buồng trứng tăng kích thước, có các nang nhỏ, thâm nhiễm mỡ xung quanh.
– Thành vòi trứng dày, tăng kích thước, ngấm thuốc sau tiêm.
– Có thể thấy ứ dịch vòi trứng.

[gallery link="file" columns="4" ids="38310,38311,38312,136913,136924,136937,136955"]

2. Dịch vòi trứng

– Hình ảnh cấu trúc dạng hình ống chứa dịch, giãn ngoằn ngoèo, tách biệt với buồng trứng.
– Dịch trong vòi trứng giảm hoặc tăng tỷ trọng tự nhiên (ứ máu).
– Thành đều ngấm thuốc sau tiêm.
– Có thể thâm nhiễm mỡ xung quanh.

[gallery link="file" columns="4" ids="16997,16998,17000,136838,136905,136907,136917,136962"]

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" columns="4" ids="113673,113674,113676,113677"]

=> Case lâm sàng 2: ứ mủ vòi trứng

[gallery link="file" columns="5" ids="66891,66892,66893,66894,66896"]

=> Case lâm sàng 3: ứ mủ vòi trứng

[gallery link="file" columns="2" ids="136819,136820"]

3. Apxe buồng trứng

– Khối dạng nang buồng trứng, có vách.
– Dịch trong nang không đồng nhất, có thể kèm bóng khí.
– Thành dày ngấm thuốc sau tiêm.
– Mất lớp mỡ ngăn cách giữa tổn thương và cơ quan vùng chậu.
– Dày lên của dây chằng tử cung – cùng.
– Dịch vùng chậu.
– Thâm nhiễm mỡ vùng chậu.

[gallery link="file" columns="4" ids="136896,163438,136919,136909,136939,136921,136958,136952,151600,151601,151602"]

=> Case lâm sàng 1: apxe buồng trứng 2 bên

[gallery link="file" ids="136944,136945,136946,136947,136948,136949"]