I. Đại cương
– Đa xơ cứng hay xơ cứng rải rác (Multiple Sclerosis – MS) là một bệnh mãn tính có nguồn gốc từ sự mất myelin ở hệ thần kinh trung ương và là nguyên nhân gây suy giảm thần kinh phổ biến thứ hai ở người trẻ, sau chấn thương. Đặc trưng của bệnh này là có nhiều tổn thương ở các vùng khác nhau của não (phân tán không gian) và xảy ra vào các thời điểm khác nhau (phân tán thời gian).
– Thường xuất hiện từ giai đoạn thanh thiếu niên đến khoảng 60 tuổi, với đỉnh điểm khoảng 35 tuổi. Khoảng 10% bệnh nhân mắc bệnh đa xơ cứng khởi phát ở trẻ em.
– Bệnh có xu hướng ở phụ nữ với tỷ lệ nữ:nam=2:1
– Người mang gen HLA-DR15 có nguy cơ cao hơn mắc bệnh đa xơ cứng.
– Viêm tủy thị thần kinh (neuromyelitis optica spectrum disorder – Devic disease) từng được coi là một biến thể của bệnh đa xơ cứng nhưng nay đã được công nhận là một thực thể riêng biệt.
– Bệnh đa xơ cứng có những giai đoạn viêm lặp đi lặp lại phá hủy màng bọc myelin, một lớp bọc ngoài sợi thần kinh, để lại nhiều vùng mô sẹo dọc theo lớp phủ ngoài của các tế bào thần kinh => làm chậm hoặc tắc đường truyền xung nhịp thần kinh ở vùng đó.
– Biến thể lâm sàng:
+ Bệnh đa xơ cứng kinh điển (Charcot type)
+ Bệnh đa xơ cứng khởi phát ở trẻ em (được định nghĩa là bệnh đa xơ cứng khởi phát trước 16-18 tuổi)
+ Bệnh đa xơ cứng dạng u (tumefactive multiple sclerosis)
+ Bệnh đa xơ cứng loại Marburg (ác tính cấp tính)
+ Bệnh xơ cứng não lan tỏa (Schilder type)
+ Bệnh xơ cứng đồng tâm của Baló
– Lâm sàng: có sự biến đổi lâm sàng rất đa dạng, cả trong tình trạng cấp tính do vị trí của mảng mất myelin và theo thời gian. Một số đặc điểm lâm sàng phổ biến bao gồm:
+ Liên quan đến thân não và dây thần kinh sọ: viêm thần kinh thị giác, liệt mắt liên nhân (thường gặp hai bên), đau dây thần kinh sinh ba, song thị (ví dụ do liệt dây thần kinh vận nhãn ngoài), chóng mặt.
+ Liên quan đến tiểu não: mất phối hợp vận động và rối loạn dáng đi, hiện tượng chớp mắt.
+ Liên quan đến não và tủy sống: mất cảm giác chi hoặc dị cảm, dấu hiệu Lhermitte, tiểu không kiểm soát.
+ Dấu hiệu khác: mệt mỏi, trầm cảm, hiện tượng Uhthoff: nhiệt độ và tập luyện làm triệu chứng trở nên nặng hơn, suy giảm nhận thức.
Tài liệu tham khảo
* Multiple Sclerosis – Bs. Lê Văn Dũng
* Multiple Sclerosis – Diagnosis and differential diagnosis – Frederik Barkhof, Robin Smithuis and Marieke Hazewinkel
* MRI in the evaluation of pediatric multiple sclerosis – Brenda Banwell, Douglas L. Arnold, Jan-Mendelt Tillema
* MRI differential diagnosis of suspected multiple sclerosis – J.J. Chen, F. Carletti , V. Young
* Multiple Sclerosis: The Role of MR Imaging – Y. Ge
* MR Imaging of Multiple Sclerosis – Massimo Filippi, Maria A. Rocca
* The many faces of the multiple sclerosis (MS) imaging – M. Grilli Wagnerová, H. Malikova; Praha/CZ
* Variants of Multiple Sclerosis: What radiologists need to know – A. P. Quispe Mauricio, A. Tenorio Gallardo, C. G. Linares Villavicencio
* Key points on MRI in Multiple Sclerosis – T. Zacharia , H. Firdaous, M. Y. Alaoui Lamrani
* The revised McDonald criteria in the diagnosis of multiple sclerosis (MS) – what has changed? – O. A. Westerland, S. C. Thust, A. Siddiqui; London/UK
* MR imaging of the spinal cord in multiple sclerosis – A. Rovira-Cañellas, C. Auger, R. Mitjana
* The great imitators of Multiple Sclerosis – I. Krotenkova, M. Krotenkova; Moscow/RU
* MRI in multiple sclerosis: current status and future prospects – Rohit Bakshi, MD, Alan J Thompson, MD, Maria A Rocca, MD
* Systematic imaging review: Multiple Sclerosis – Aparna Katdare and Meher Ursekar
* Advances in multiple sclerosis and its variants: conventional and newer imaging techniques – Timothy R Miller, Suyash Mohan, Asim F Choudhri
* MRI in the Diagnosis and Monitoring of Multiple Sclerosis: An Update – M P Wattjes, M D Steenwijk, M Stangel
* Magnetic Resonance Imaging in Multiple Sclerosis – Christopher C Hemond, Rohit Bakshi
* MRI mimics of multiple sclerosis – Esther Sánchez Aliaga, Frederik Barkhof
* MR imaging of multiple sclerosis – Massimo Filippi, Maria A Rocca
# Cập nhật nội dung bài viết & Case lâm sàng 15/2/2025