U Buồng Trứng | Bài giảng CĐHA

* Phân loại theo hình thái
– U dạng nang 
+ U tuyến thanh dịch (serous cystadenoma)
+ U tuyến dịch nhầy (mucinous cystadenoma)
+ U quái trưởng thành dạng nang (mature cystic teratoma)
+ Ung thư tuyến thanh dịch (serous cystadenocarcinoma)
+ Ung thư tuyến nhầy (mucinous cystadenocarcinoma)

[gallery link="file" ids="17672,17671,17673"]

– U dạng đặc
+ U Brenner
+ U xơ (Fibroma)
+ U tế bào vỏ (Thecoma)
+ U tế bào vỏ xơ (Fibrothecoma)
+ Di căn

* Giải phẫu phần phụ
– Buồng trứng
+ Buồng trứng hình bầu dục hoặc hình tròn, nằm trong hố buồng trứng (hố Waldayer), giới hạn bởi tĩnh mạch chậu ngoài, động mạch chậu trong và niệu quản.
+ Kích thước buồng trứng: cao 2.5-3.5cm, rộng 1-2cm, dày 1-1.5cm. Trọng lượng 6-13g.
– Vòi trứng
+ Hình ống, dài 6-12cm, rộng khoảng vài mm, tiếp nối với tử cung ở sừng tử cung mỗi bên
+ Đoạn sừng tử cung dài 2cm
+ Vòi trứng có 4 đoạn từ trong ra ngoài: kẽ, eo, phễu, loa vòi.

[gallery columns="5" link="file" ids="85530,171311,85733,85661,85566,85737,85738,66111,176101,85736"]

II. Chẩn đoán hình ảnh

1. U nang tuyến thanh dịch

– U tuyến thanh dịch (Serous cystadenoma) xuất phát từ tế bào biểu mô-mô đệm (epithelial-stromal tumors).
– Chiếm 20-25% u nang buồng trứng lành tính.
– Thường gặp nhất ở lứa tuổi 40-50.
– 20% u ở hai bên.
– Hình ảnh siêu âm:
+ Có thể 1 thùy (thường gặp) hoặc nhiều thùy kích thước không đều nhau (hiếm gặp).
+ U thường có kích thước lớn, thành mỏng.
+ Có thể chứa nhiều vách mỏng.
+ U có thể có nốt ở vách. Doppler có thể không bắt được tín hiệu hoặc bắt được phổ động mạch có trở kháng RI > 0,4.

[gallery columns="4" link="file" ids="167824,17470,17471,17472,17473,17474,17475,17495,129914,136979,136980,136981"]

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" columns="6" ids="109707,109708,109710,109711,109712,109713"]

=> Case lâm sàng 2:

[gallery link="file" columns="5" ids="109770,109771,109772,109773,109774"]

=> Case lâm sàng 3:

[gallery link="file" ids="109717,109718,109719,109720,109721,109722"]

=> Case lâm sàng 4:

[gallery link="file" columns="4" ids="121675,121676,121677,121678,121679,121680,121681"]

– Hình ảnh cắt lớp vi tính
+ Thường biểu hiện như 1 u nang đơn độc không có thành phần đặc, vách ngăn dày hoặc nốt trên thành.
+ Có thể có một vài khoang ngăn cách bởi vách ngăn mỏng.
+ Thường kích thước lớn.

[gallery link="file" ids="17493,17492,137031,137032,137044,137049"]

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" columns="5" ids="53642,53643,53644,53645,53646"]

=> Case lâm sàng 2:

[gallery link="file" columns="5" ids="53637,53638,53639,53640,53641"]

=> Case lâm sàng 3:

[gallery link="file" columns="5" ids="53622,53623,53624,53625,53626"]

=> Case lâm sàng 4:

[gallery link="file" columns="4" ids="121278,121279,121280,121281,121282,121283,121284"]

=> Case lâm sàng 5:

[gallery link="file" ids="137012,137014,137015"]

2. Ung thư tuyến thanh dịch

– Ung thư biểu mô tuyến thanh dịch (Serous cystadenocarcinoma) chiếm 40-50% u nang buồng trứng ác tính.
– 50% u ở hai bên.
– U có thể rất lớn, nhiều vách, nhiều chồi nhú.
– Thường có dịch tự do trong ổ bụng.
– Hình ảnh siêu âm:

[gallery link="file" columns="4" ids="154137,17482,17483,17485,136995,136996,136997,137035"]

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" columns="4" ids="109981,109982,109983,109984"]

=> Case lâm sàng 2:

[gallery link="file" columns="4" ids="57640,57641,57642,57643"]

=> Case lâm sàng 3:

[gallery link="file" columns="5" ids="57645,57646,57647,57649,57648"]

=> Case lâm sàng 4:

[gallery link="file" columns="4" ids="57650,57653,57652,57651"]

=> Case lâm sàng 5:

[gallery columns="4" link="file" ids="57658,57659,57660,57661"]

=> Case lâm sàng 6:

[gallery columns="4" link="file" ids="57662,57663,57664,57665"]

=> Case lâm sàng 7:

[gallery link="file" columns="5" ids="89153,89154,89155,89156,89157"]

– Hình ảnh CT: thành và vách dày, có chồi nhú trên thành và vách ngấm thuốc sau tiêm.

[gallery link="file" ids="17676,17677,17678,17679,17680,169843"]

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" columns="4" ids="129869,129870,129871,129872,129873,129875,129876"]

3. U nang tuyến nhầy

– U tuyến dịch nhầy (Mucinous cystadenoma) xuất phát từ tế bào biểu mô-mô đệm (epithelial-stromal tumors).
– Chiếm 20-25% u nang buồng trứng lành tính.
– Thường gặp nhất ở lứa tuổi 30-50.
– Chỉ 5% u ở hai bên.
– Hình ảnh siêu âm:
+ U thường có kích thước rất lớn (15-30cm) chiếm toàn bộ khung chậu và ổ bụng.
+ U có thể có nhiều vách mỏng => tổ ong, các nang có thành nhẵn.
+ Các u nang chứa đầy chất nhầy protein thường giảm hồi âm.
+ Dịch có hồi âm nằm ở phần thấp của nang (chất nhầy).
+ Nốt thành nang hoặc ở vách hiếm gặp.
+ Vôi hóa hiếm gặp, có thể dạng đường.
+ Trường hợp vỡ u nang, có thể thấy dịch nhầy ổ bụng hoặc vùng chậu.

[gallery link="file" columns="4" ids="17476,17477,17478,17479,17480,17481,137001,137003"]

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" columns="4" ids="87141,87142,87143,87144"]

=> Case lâm sàng 2:

[gallery link="file" ids="109724,109725,109726"]

=> Case lâm sàng 3:

[gallery link="file" ids="109730,109731,109732,109733,109734,109735"]

=> Case lâm sàng 4:

[gallery link="file" columns="4" ids="109739,109740,109741,109742"]

=> Case lâm sàng 5:

[gallery link="file" ids="109747,109748,109749,109750,109751,109752"]

=> Case lâm sàng 6:

[gallery link="file" ids="109759,109760,109761,109762,109763,109764"]

=> Case lâm sàng 7:

[gallery link="file" columns="4" ids="109779,109780,109781,109782"]

=> Case lâm sàng 8:

[gallery link="file" columns="4" ids="169973,169974,169975,169976"]

– Hình ảnh CT / MRI:
+ Hình ảnh 1 khối nang lớn, thường 1 bên, có vách chia thành nhiều khoang.
+ Tỷ trọng và tín hiệu dịch trong các nang có thể thay đổi. Chất nhầy trong các nang có thể tăng tín hiệu trên T1W và giảm tín hiệu trên T2W.
+ Độ dày của thành nang và vách ngăn cũng như sự hiện diện của các thành phần rắn hoặc nốt bên trong được thể hiện rõ ràng trên hình ảnh sau tiêm thuốc.
+ Có thể vôi hoá dạng đường.

[gallery link="file" ids="155818,137046,168506"]

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" ids="17691,17693,17692"]

=> Case lâm sàng 2:

[gallery link="file" ids="17695,17694,17696"]

=> Case lâm sàng 3:

[gallery link="file" columns="2" ids="53615,53616"]

=> Case lâm sàng 4:

[gallery link="file" ids="53629,53630,53631"]

=> Case lâm sàng 5:

[gallery link="file" columns="4" ids="17488,17489,17490,17491"]

=> Case lâm sàng 6:

[gallery link="file" columns="4" ids="119744,119745,119746,119747,119748,119749,119750,119751"]

=> Case lâm sàng 7:

[playlist type="video" ids="109756,109757,109758,109745,109746"]

– Phân biệt nang mạc treo:

[gallery link="file" ids="54952,54953,54954,54955,54957,54958"]

4. Ung thư tuyến nhầy

– Ung thư biểu mô tuyến nhầy (Mucinous cystadenocarcinoma) chiếm 5-10% u nang buồng trứng ác tính.
– 20% u ở hai bên.
– Kích thước lớn, vách dày, nhiều thùy, có thể có chồi nhú.
– Dịch trong nang có hồi âm.
– Sự vỡ nang hoặc xâm lấn ra ngoài nang, khiến cho tế bào tiết nhầy lan tràn trong khoang phúc mạc, gây nên tình trạng giả u nhầy phúc mạc (pseudomyxoma peritonei).

[gallery link="file" ids="17484,136992,136993"]

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" columns="4" ids="57654,57655,57657,57656"]

– Hình ảnh CT: cấu trúc dạng nang với vách dày, có nụ sùi trên thành và vách ngấm thuốc sau tiêm.

[gallery link="file" ids="17682,17685,17683,17684,17686,169845"]

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" columns="5" ids="53617,53618,53619,53620,53621"]

5. U nguồn gốc tế bào mầm

[gallery link="file" ids="137017,137018,137020"]

(Xem bài U tế bào mầm)

6. U Brenner

– Rất hiếm gặp (1-3%)
– Phụ nữ > 50 tuổi
– Phát hiện tình cờ
– 1/3 đi kèm u nang khác của buồng trứng cùng/khác bên
– U đa hình thái có phần đặc hoặc phần lớn đặc, thường có vôi hóa dạng vô định hình
– U thường nhỏ (trung bình 2.5cm), không xâm lấn, di căn dù KT lớn
– Thường đi kèm u nhày buồng trứng cùng bên.
– Siêu âm: 
+ Thường là khối đặc, giảm âm
+ 50% vôi hóa

[gallery columns="4" link="file" ids="38001,38002,38003,38004"]

– Cắt lớp vi tính:
+ 85% vôi hóa
+ Phần đặc thường ngấm thuốc nhẹ hoặc trung bình

– MRI: do thành phần xơ chiếm đa số => giảm tín hiệu trên T2W.

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" ids="169846,169847,169848"]

7. U xơ

– U xơ (Fibroma) là u lành buồng trứng nguồn gốc mô đệm
– Thường gặp ở phụ nữ trung niên
– Không hoạt động chế tiết oestrogen
– Phối hợp:
+ Hội chứng Meigs: u xơ buồng trứng, dịch ổ bụng và tràn dịch màng phổi
+ 75% ung thư biểu mô tế bào gốc nevoid (bớt/ sắc tố)
– Siêu âm:
+ Khối đặc, giảm âm
+ Có thể giống u xơ có cuống
+ Đôi khi có thành phần dịch

[gallery link="file" ids="38011,38010,38009"]

– Cắt lớp vi tính:
+ Khối giảm tỷ trọng nhẹ
+ Hiếm gặp vôi hóa
+ Ngấm thuốc kém sau tiêm

– Cộng hưởng từ:
+ T1, T2: giảm tín hiệu
+ T2: vùng tăng tín hiệu do thoái hóa dịch
+ T1 gado: ngấm thuốc không đồng nhất.

[gallery columns="2" link="file" ids="38012,168508"]

8. U tế bào vỏ

– U tế bào vỏ (Thecoma) chế tiết oestrogen
– Thường gặp trong giai đoạn mãn kinh
– Có thể chế tiết oestrogen => cường kinh
– Thường là khối rắn, đôi khi có phần dịch
– Hầu hết chứa cả tế bào sợi và vỏ => u xơ-vỏ (fibrothecoma)
– 20% có kèm ung thư nội mạc tử cung
– Siêu âm:
+ Khối đặc, ranh giới rõ
+ Cản âm mạnh
– Cắt lớp vi tính:
+ Khối đặc
+ 1 bên buồng trứng
+U xơ-vỏ lớn thường không đồng nhất do thoái hóa dịch

– Cộng hưởng từ:
+ T2: thường tín hiệu thấp hoặc hỗn hợp
+ T1+Gd: mức độ ngấm thuốc mạnh hay kém phụ thuộc thành phần xơ ít hay nhiều

9. U tế bào vỏ xơ

– U tế bào vỏ xơ (Fibrothecoma) cấu tạo từ mô liên kết xơ kết hợp thành phần thể bao nên thường biểu hiện các dấu hiệu của tăng tiết Oestrogen.
– Hình ảnh siêu âm có thấy khối giới hạn rõ, tròn đều có thể nhiều thùy, dạng đặc, khá đồng nhất, độ hồi âm thường giảm, có biểu hiện tăng cường âm phía sau nhẹ nhất là thành phần thể bao trội trong u.
=> Hình ảnh siêu âm:

[gallery link="file" columns="5" ids="17708,17709,17710,17712,17707"]

=> Hình ảnh CT:

[gallery link="file" ids="17700,17701,17702,17703,17704,17705"]

10. Di căn buồng trứng

– Đại tràng và dạ dày là những khối u nguyên phát thường gặp nhất trong di căn buồng trứng, tiếp theo là vú, phổi và buồng trứng bên đối diện.
– Các khối u di căn chiếm tỷ lệ 10% của tất cả các khối u buồng trứng và phát triển trong độ tuổi sinh sản.
– Khối u Krukenberg là khối u di căn buồng trứng có chứa tế bào mucin và thường có nguồn gốc ở đường tiêu hóa. Sự khác biệt giữa ung thư biểu mô buồng trứng nguyên phát và di căn là rất quan trọng đối với điều trị và tiên lượng.
– ≥ 80% u Krukenberg là hai bên.
– Có nhiều loại ung thư di căn tới buồng trứng có thể bắt chước các khối u buồng trứng nguyên phát. Phát hiện hình ảnh trong các tổn thương di căn không đặc hiệu, bao gồm các thành phần chủ yếu là rắn hoặc hỗn hợp các vùng nang và rắn.

[gallery link="file" columns="5" ids="154139,17714,17715,17717,17718,137026,137027,137028,157716,157717"]

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" columns="5" ids="63523,63524,63525,63526,63528"]

– Cộng hưởng từ:
+ T1W: tín hiệu hỗn hợp với giảm tín hiệu thành phần rắn (phản ứng mô đệm dày đặc) và tăng tín hiệu tế bào (mucin)
+ T2W: tín hiệu hỗn hợp phần đặc và phần nang.

[gallery link="file" columns="4" ids="137056,137057,137058,137059,137060,137061,137062,137063"]

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" columns="5" ids="63529,63530,63531,63532,63533"]