Thoát Vị Não | Bài giảng CĐHA

II. Chẩn đoán hình ảnh

[gallery link="file" columns="2" ids="169941,169942"]

1. Thoát vị dưới liềm

– Thoát vị dưới liềm đại não (Subfalcine herniation) còn gọi là thoát vị đường giữa là kiểu thoát vị hay gặp nhất.
– Nó thường gây ra bởi bệnh lý thùy trán, thùy đỉnh hoặc thùy thái dương một bên tạo ra hiệu ứng khối theo hướng vào trong.
– Liềm não phía trước bị dịch chuyển thứ phát do hiệu ứng khối. Mặt khác, liềm não phía sau rộng hơn và cứng hơn sẽ chống lại sự dịch chuyển. Điều này giải thích tại sao thoát vị dưới liềm xảy ra ở phía trước.
– Đường giữa (vách trong suốt), thể chai đẩy sang bên đối diện. Mức độ dịch chuyển đường giữa có ý nghĩa tiên lượng:
+ < 5mm có tiên lượng tốt.
+ > 15mm có tiên lượng xấu.
– Bờ các cuộn não trượt dưới bờ tự do của liềm não, chèn ép não thất cùng bên, giãn não thất bên đối diện do lỗ Monro bị chèn ép.
– Hồi đai của thuỳ thái dương bị đẩy dưới liềm não sang bên đối diện do tổn thương choán chỗ (khối máu tụ trong não hoặc ngoài, dưới màng cứng).
– Động mạch não trước cùng bên dễ bị chèn ép gây nhồi máu thùy trán sát đường giữa cùng bên.

[gallery columns="5" link="file" ids="169947,169948,78127,78128,169950"]

=> Case lâm sàng:

[gallery link="file" ids="18724,18725,18726,18727,78125,78124"]

=> Case lâm sàng 1: tụ máu dưới màng cứng

[gallery link="file" ids="161500,161498,161499"]

=> Case lâm sàng 2: tụ máu dưới màng cứng

[gallery link="file" ids="96052,96053,96054,96055,96056,96057"]

=> Case lâm sàng 3: tụ máu ngoài màng cứng

[gallery link="file" columns="5" ids="129726,129727,129728,129729,129730"]

=> Case lâm sàng 4: nhồi máu não

[gallery link="file" ids="129732,129733,129734"]

=> Case lâm sàng 5: xuất huyết não

[gallery link="file" ids="20167,20169,20170,20165,20164,20171"]

=> Case lâm sàng 6: nhồi máu não

[gallery link="file" ids="161482,161483,161484"]

=> Case lâm sàng 7: nhồi máu não

[gallery link="file" ids="161489,161487,161488"]

2. Thoát vị qua lều

Thoát vị qua lều (Transtentorial herniation) chia thành hai loại chính dựa trên hướng thoát vị: hướng xuống do đè ép của khối trên lều hoặc bán cầu đại não và hướng lên do đè ép của khối dưới lều (hố sau).

* Thoát vị qua lều hướng xuống

– Thoát vị bên (Lateral herniation):
+ Xảy ra khi thùy thái dương trong bị dịch chuyển xuống dưới. Chúng có thể được chia thành thoát vị trước và thoát vị sau, tùy thuộc vào phần bị dịch chuyển.
+ Thông thường, tổn thương một bên trên lều (đặc biệt là ở hố sọ giữa) gây ra hiệu ứng khối ở phía dưới và trong. Hồi móc và hồi cạnh hải mã thùy thái dương bị đẩy xuống dưới qua khe lều tiểu não => biến dạng và xóa bể trên yên, bể quanh củ não sinh tư (dấu hiệu sớm nhất).
+ Khi thoát vị tiến triển => đè ép và dịch chuyển thân não, bể quanh cầu não cùng bên sẽ rộng ra.
+ Đè ép động mạch não sau, dây thần kinh sọ số III và cống Sylvius có thể dẫn đến nhồi máu thùy thái dương và thùy chẩm.

[gallery link="file" ids="169953,169954,169955,169957,78136,78137"]

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" columns="4" ids="161492,161495,161493,161494"]

– Thoát vị trung tâm (Central herniation):
+ Khi có hiệu ứng khối đối xứng 2 bên bán cầu, khối đường giữa, phù não nặng, dẫn tới thoát vị của đồi thị và não giữa bị đẩy thấp, thùy thái dương bị đẩy qua khe lều hai bên.
+ Xóa bể trên yên, xóa bể góc cầu tiểu não 2 bên.
+ Động mạch thân nền dễ bị chèn ép.

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" columns="5" ids="18730,18731,18732,18733,18734"]

=> Case lâm sàng 2:

[gallery link="file" ids="129774,129775,129776,129777,129778,129779"]

* Thoát vị qua lều hướng lên

– Thoát vị qua lều hướng lên (Ascending transtentorial herniation) xảy ra khi một khối tác động, xuất phát từ hố sọ sau với hướng đi lên, đẩy thùy nhộng tiểu não và bán cầu lên trên qua lều tiểu não. Một nguyên nhân có thể khác là giảm đột ngột tình trạng tăng áp lực nội sọ trên lều.
– Thùy giun, tiểu não bị đẩy lên trên qua bờ tự do lều tiểu não => biến dạng và xóa bể trên tiểu não, bể quanh củ não sinh tư. Não thất IV bị đè ép (gây não úng thủy).

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" columns="4" ids="18735,18736,18737,18739,18740,18741,18742,18743"]

– Dấu hiệu con quay của trung não (Spinning top):

[gallery link="file" columns="4" ids="38042,38041,38040,38039"]

3. Thoát vị qua cánh x bướm

– Thoát vị ngang hay thoát vị qua cánh xương bướm (Transalar / Transsphenoidal herniation). Nó thường liên quan đến thoát vị dưới liềm và thoát vị xuyên lều.
– Nó có thể được chia thành thoát vị ngang hướng xuống: thùy trán bị dịch chuyển về phía sau và phía dưới so với cánh bướm. Thường thứ phát sau bệnh thùy trán. Nó có thể gây chèn ép động mạch não giữa vào gờ xương bướm dẫn đến nhồi máu động mạch não giữa.
+ Thoát vị tổ chức nhu mô não trong và xung quanh hố sọ giữa trên cánh lớn xương bướm.
+ Thùy trán bị đẩy qua cánh lớn xương bướm ra sau hoặc thùy thái dương bị đẩy lên trên, ra trước bờ xương bướm => Rãnh Sylvius, động mạch não giữa, thùy trán hay thùy thái dương bị đè đẩy.
– Với thoát vị ngang hướng lên, thùy thái dương bị dịch chuyển lên trên và ra phía trước do hiệu ứng khối hố sọ giữa. Sự dịch chuyển này có thể chèn ép động mạch cảnh trong.

[gallery columns="2" link="file" ids="78145,78246"]

4. Thoát vị hạnh nhân tiểu não

– Thoát vị hạnh nhân tiểu não (Tonsillar herniation) có thể là bẩm sinh (phổ Chiari) hoặc mắc phải do khối máu tụ hố sau hoặc nội sọ.
– Hạnh nhân tiểu não bị đẩy xuống dưới lỗ chẩm > 3mm
– Bể lớn bị xóa, não thất IV nghẽn gây não úng thủy.
– Chèn ép hành não.

[gallery link="file" ids="169962,169963,78149"]

=> Case lâm sàng 1: chết não

[gallery link="file" columns="4" ids="129755,129756,129757,129758"]

5. Thoát vị qua hộp sọ

– Nhu mô não thoát vị qua vị trí khuyết ở xương hộp sọ, màng cứng sau chấn thương hoặc sau phẫu thuật.

[gallery columns="4" link="file" ids="161502,129769,18749,18750,18755,19863,19864"]