Lao Hệ TK Trung Ương | Bài giảng CĐHA

II. Chẩn đoán hình ảnh

1. Viêm màng não do lao

– Viêm màng não do lao (Tuberculous meningitis) hay th­ường đư­ợc gọi là “lao màng não” là một thể bệnh lao thứ phát do trực khuẩn lao gây ra. Biểu hiện lâm sàng là hội chứng nhiễm độc lao kèm theo hội chứng màng não và hay có tổn th­ương vùng nền não. Bệnh th­ường diễn biến từ từ tăng dần do vậy viêm màng não do lao đ­ược xếp vào viêm màng não mạn tính
– Đặc điểm hình ảnh:
+ T1W: thường bình thường
+ T2W: thường bình thường
+ Gado: dày màng não + ngấm thuốc: vùng bể nền, rãnh não chính, bể trên yên, bể trước cầu não.
+ Tổn thương phối hợp: củ lao, não úng thủy, nhồi máu não do viêm động mạch (đặc biệt ở trẻ em), apxe não

[gallery link="file" columns="5" ids="156396,75945,75946,75948,75957,75958,75966,75967,75979,76085,76123,150854,117276,117245,153516"]

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" columns="4" ids="31878,31879,31880,31881"]

=> Case lâm sàng 2:

[gallery link="file" columns="5" ids="75809,75810,75811,75812,75813"]

=> Case lâm sàng 3:

[gallery link="file" columns="4" ids="75816,75817,75818,75819,75820,75821,75822,75823"]

=> Case lâm sàng 4:

[gallery link="file" columns="4" ids="75825,75826,75827,75828,75829,75830,75831,75832"]

=> Case lâm sàng 5:

[gallery link="file" columns="5" ids="75901,75902,75903,75904,75905"]

=> Case lâm sàng 6:

[gallery link="file" ids="75935,75936,75937"]

* Biến chứng:
– Não úng thủy: do sự tắc nghẽn bể đáy.

– Nhồi máu não: gặp ở 20-40% tổn thương lao màng não ở trẻ em, vị trí chủ yếu hạch nền và bao trong do chè ép tắc nghẽn mạch máu nhỏ.

2. Viêm màng cứng

– T1W: dày màng cứng, giảm tín hiệu
– T2W: màng não dày, giảm tín hiệu
– Gado: màng cứng dày không đều, ngấm thuốc mạnh sau tiêm.
– Tổn thương phối hợp: củ lao

[gallery link="file" columns="4" ids="75930,75931,75974,75975"]

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" columns="4" ids="131426,131427,131428,131429,131430,131431,131432"]

3. Củ lao

– Tổn thương đơn độc hoặc phối hợp lao màng não.
– Thường đa ổ, kích thước thường < 1cm
– Vị trí ranh giới chất xám – chất trắng, quanh não thất.
– Đặc điểm cắt lớp vi tính:
+ Biểu hiện dạng vòng tăng tỷ trọng hoặc dạng nốt đặc
+ Có thể vôi hóa.
+ Phù xung quanh mức độ trung bình hoặc rõ rệt
+ Ngấm thuốc đồng nhất hoặc ngấm thuốc viền sau tiêm

[gallery link="file" columns="4" ids="31854,31855,31857,164857"]

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" ids="39758,39757,39756,39755,39753,39752"]

=> Case lâm sàng 2:

[gallery link="file" ids="41147,41146,41145,41144,41143,41142"]

=> Case lâm sàng 3:

[gallery link="file" columns="5" ids="56302,56303,56304,56305,56306"]

=> Case lâm sàng 4:

[gallery link="file" ids="131237,131238,131239,131240,131241,131242"]

– Cộng hưởng từ
+ T1W: đồng hoặc giảm tín hiệu với chất xám, trung tâm có thể tăng tín hiệu do hoại tử.
+ T2W: đồng tín hiệu với chất xám, trung tâm có thể giảm tín hiệu do tăng sinh và thâm nhiễm bạch cầu đơn nhân, bao quanh bởi quầng phù. Trung tâm tăng tín hiệu khi quá trình hoại tử hóa lỏng trung tâm phát triển, với vành ngoại vi giảm tín hiệu. 
+ T1W Gado: ngấm thuốc dạng viền hoặc dạng nốt ngấm thuốc đồng nhất.
+ DWI: điển hình trung tâm có tín hiệu thấp (không hạn chế khuếch tán), tuy nhiên có thể hạn chế khuếch tán do hoại tử => khó phân biệt với apxe não.
+ SWI: viền ngoại vi giảm tín hiệu

[gallery link="file" columns="5" ids="168671,75925,75926,75927,75963,75950,75951,75960,75964,75961,156244,76115,76114,76118,75962,75928,75972"]

=> Case lâm sàng 1:

[gallery columns="4" link="file" ids="29055,29059,29057,29058"]

=> Case lâm sàng 2:

[gallery link="file" columns="4" ids="49755,49754,49753,49752,49751,49750,49749,49747"]

=> Case lâm sàng 3:

[gallery link="file" ids="52807,52808,52809,52810,52811,52812"]

=>  Case lâm sàng 4:

[gallery link="file" columns="5" ids="56297,56298,56299,56300,56301"]

=> Case lâm sàng 5:

[gallery link="file" ids="75746,75745,75744,75741,75742,75743"]

=> Case lâm sàng 6:

[gallery columns="5" link="file" ids="75852,75853,75854,75855,75856"]

=> Case lâm sàng 7:

[gallery link="file" columns="5" ids="75859,75860,75861,75862,75863"]

=> Case lâm sàng 8:

[gallery link="file" columns="5" ids="75865,75866,75867,75868,75869"]

=> Case lâm sàng 9:

[gallery link="file" columns="4" ids="75872,75873,75874,75875"]

=> Case lâm sàng 10:

[gallery link="file" ids="75879,75880,75881,75882,75883,75884"]

=> Case lâm sàng 11:

[gallery link="file" columns="5" ids="75886,75887,75888,75889,75890"]

=> Case lâm sàng 12:

[gallery link="file" columns="4" ids="75939,75940,75941,75942"]

=> Case lâm sàng 13:

[gallery link="file" columns="5" ids="76095,76096,76097,76098,76099"]

4. Apxe củ lao

– Hình ảnh tương tự apxe não.
– T1W: trung tâm giảm tín hiệu, tăng hơn so với dịch não tủy. Viền ngoại vi giảm tín hiệu (phù mạch).
– T2W: trung tâm giảm tăng tín hiệu, vỏ apxe giảm tín hiệu giảm hoặc trung bình, viền phù nề tăng tín hiệu.
– DWI: hạn chế khuếch tán.
– Gado: ngấm thuốc viền sau tiêm.

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" ids="75893,75894,75895,75896,75898,75899"]

5. Viêm não khu trú

– T1W: đồng hoặc giảm tín hiệu với chấm xám.
– T2W / Flair: tăng tín hiệu với vùng phù mạch xung quanh.
– DWI: hạn chế khuếch tán
– Gado: không ngấm thuốc hoặc ngấm thuốc kém.

[gallery link="file" ids="75915,75910,75911,75912,75913,76079"]

6. Viêm não thân não

– Viêm não thân não do lao (Tuberculous rhombencephalitis) ảnh hưởng chủ yếu tới thân não và tiểu não, biểu hiện tổn thương dạng củ lao.
– T1W: đồng tín hiệu với chất xám, trung tâm có thể tăng tín hiệu do hoại tử.
– T2W: đồng tín hiệu với chất xám, trung tâm có thể tăng tín hiệu do hoại tử, bao quanh là vùng phù tăng tín hiệu.
– Gado: sau tiêm ngấm thuốc dạng nốt đồng nhất hoặc ngấm thuốc viền.

=> Case lâm sàng 1:

[gallery link="file" columns="5" ids="52850,52851,52852,52853,52854"]

=> Case lâm sàng 2:

[gallery link="file" ids="75844,75845,75846,75847,75849,75850"]

=> Case lâm sàng 3:

[gallery link="file" columns="5" ids="75859,75860,75861,75862,75863"]

=> Case lâm sàng 4:

[gallery link="file" columns="5" ids="75917,75918,75919,75920,75921"]

7. Lao não

– Biểu hiện viêm não do lao thường gặp ở trẻ em và trẻ sơ sinh mắc bệnh lao phổi.
– Đặc trưng bởi tổn thương lan tỏa, phù não và đôi khi có các đặc điểm tương tự viêm não cấp tính lan tỏa (ADEM).

III. Chẩn đoán phân biệt

* MAGIC DR

Có nhiều chẩn đoán phân biệt đối với các tổn thương ngấm thuốc ngoại vi hoặc dạng vòng.

+ M: metastasis (di căn)
+ A: abscess (apxe)
+ G: glioblastoma (GBM – u nguyên bào thần kinh đệm đa hình)
+ I: infarct (nhồi máu), inflammatory – neurocysticercosis (sán não), tuberculoma (củ lao)
+ C: contusion (đụng dập)
+ D: demyelinating (hủy myelin)
+ R: radiation necrosis (hoại tử tia xạ)

– Tính chất ngấm thuốc:
+ Thành dày và nốt ở thành gợi ý ung thư (di căn / GBM)
+ Thành mỏng và đều gợi ý apxe.
+ Thành không hoàn toàn thường mở về phía vỏ não gợi ý hủy myelin.
+ Tín hiệu thấp/ trung bìnhT2W vỏ bao gợi ý apxe.
+ Hạn chế khuếch tán vùng thành ngấm thuốc gợi ý GBM hoặc hủy myelin.

– Tính chất vùng phù xung quanh:
+ Kích thước vùng phù lớn hơn tương đối so với tổn thương gợi ý apxe.
+ Tăng tưới máu gợi ý ung thư (di căn / u não ác tính nguyên phát).
+ Hạn chế khuếch tán gợi ý apxe.
+ Nếu không có hạn chế khuếch tán gợi ý u có thành phần hoại tử trung tâm (điển hình là di căn).

– Số lượng tổn thương:
+ Các tổn thương tròn, kích thước tương tự nhau ở vùng ranh giới trắng xám gợi ý di căn hoặc apxe.
+ Khối bờ không đều kèm các tổn thương lân cận nằm trong cùng một vùng phù gợi ý GBM.
+ Các tổn thương nhỏ <1-2 cm có thành mỏng, đặc biệt có các nốt vôi gợi ý sán lợn hệ thần kinh.

[gallery columns="4" link="file" ids="130810,166034,166031,166033,166035,166036,166037,166032"]

* Kén sán não

– Thường biểu hiện tổn thương nhiều giai đoạn: nang, nang keo, viêm hạt, vôi hóa.
– Tăng tín hiệu trên T2W, trừ trường hợp vôi hóa. Củ lao thường giảm hoặc đồng tín hiệu trên T2W.

[gallery link="file" ids="43544,43543,43541,43542,43539,43540"]

* Apxe não do vi khuẩn

– Thường hạn chế khuếch tán ngoại vi.
– Thành dày không đều.

[gallery link="file" columns="5" ids="64476,64477,64478,64479,64480"]

* Di căn não

– Tổn thương ác tính nguyên phát.
– T2W: thường tăng tín hiệu.
– Vùng phù nề xung quanh thường không cân xứng với vòng ngấm thuốc viền.

[gallery columns="4" link="file" ids="40596,40595,40594,40593,40592,40590,40591,40589"]