1. Dấu hiệu bóng bờ
– Khi hai cấu trúc có đậm độ dịch hoặc mô mềm (biểu hiện là hình mờ) tiếp xúc với nhau về mặt giải phẫu (nằm trên cùng 1 mặt phẳng) thì trên phim chụp X-quang sẽ xóa bờ tiếp xúc, ngược lại nếu hai cấu trúc chồng hình nhưng không xóa bờ tiếp xúc thì về mặt giải phẫu chúng không tiếp xúc với nhau (không cùng nằm trên 1 mặt phẳng, 1 cấu trúc ở phía trước, 1 cấu trúc sẽ ở phía sau).
– Được coi là dấu hiệu X-quang ngực quan trọng nhất.
– Khi có xóa bờ: dấu hiệu Silhouette sign (+).
– Khi không xóa bờ: dấu hiệu Silhouette sign (-).
=> Case lâm sàng 1: khối u màng tim
NỘI DUNG WEB
» 422 Bài giảng chẩn đoán hình ảnh
» X-quang / Siêu âm / CT Scan / MRI
» 25.000 Hình ảnh case lâm sàng
ĐỐI TƯỢNG
» Kỹ thuật viên CĐHA
» Sinh viên Y đa khoa
» Bác sĩ khối lâm sàng
» Bác sĩ chuyên khoa CĐHA
Nội dung Bài giảng & Case lâm sàng thường xuyên được cập nhật !
Đăng nhập Tài khoản để xem Nội dung Bài giảng & Case lâm sàng !!!
– Dấu hiệu cổ ngực (Cervico – Thoracic Sign) là một biến thể của dấu hiệu xóa bờ, giúp nhận biết một cấu trúc thuộc trung thất trước hay trung thất sau. => Case lâm sàng 1: – Theo giải phẫu, phần đỉnh phổi phía trung thất sau nằm cao hơn xương đòn. Do đó, nếu bóng mờ còn thấy rõ bờ trên mức xương đòn chứng tỏ nó vẫn được bao quanh bởi khí của phổi nghĩa là nó nằm ở phần phổi cao hơn xương đòn => trung thất sau, đỉnh phổi phía sau hoặc màng phổi phía sau. Cervico-thoracic sign (-). => Case lâm sàng 1: => Case lâm sàng 2: – Dấu hiệu ngực bụng (Thoraco – Abdominal Sign / Iceberg Sign) giúp xác định tổn thương hoàn toàn thuộc lồng ngực hay có 1 phần thuộc ổ bụng. => Case lâm sàng 1: – Nếu bóng mờ ngang qua vòm hoành mà không rõ bờ hoặc đi xa bờ cột sống thì tổn thương có phần trong lồng ngực và phần trong ổ bụng (không thấy do không có khí bao quanh – dấu hiệu bóng bờ). Hình ảnh này gọi là dấu hiệu “Tảng băng” với phần nổi của tảng băng là phần thấy được ở lồng ngực. => Case lâm sàng 1: – Dấu hiệu cánh buồm / Dấu hiệu sóng (Sail Sign / Wave Sign) – Hình thái tuyến ức thay đổi khi chup trong thì hít vào & thở ra: thường tăng kích thước trong thì thở ra và giảm kích thước trong thì hít vào => đặc điểm phân biệt với khối u trung thất. – Dấu hiệu cánh tuyến ức (thymic wing sign): còn gọi là dấu hiệu cánh buồm lớn “spinnaker sign” hoặc dấu hiệu cánh dơi, cánh thiên thần “angel wing sign” xảy ra ở trẻ em với lượng khí trung thất đủ lớn, tuyến ức có thể đẩy lên cao. – Nếu bóng mờ đó mà xóa bờ tim thì nó sẽ nằm ở cùng mặt phẳng với tim nghĩa là nằm phía trước động mạch phổi: “Dấu hiệu che phủ phía trước” => Case lâm sàng 1: => Case lâm sàng 2: * Dấu hiệu hội tụ rốn phổi (Hilum Convergence Sign) => Case lâm sàng 1: => Case lâm sàng 2: * Dấu hiệu rộng rốn phổi (Hilar enlargement / Dense hilum sign) => Case lâm sàng 1: => Case lâm sàng 2: => Case lâm sàng 3: => Case lâm sàng 4: => Case lâm sàng 5: => Case lâm sàng 6: => Case lâm sàng 7: – Bình thường các phế quản trong phổi không thấy được bởi chúng chứa khí và bao quanh bởi các phế nang cũng chứa khí. – Một bóng mờ có Air bronchogram sign (+) thì có thể khẳng định tổn thương ở trong phổi. Air bronchogram sign (+) giúp loại trừ một tổn thương thành ngực, màng phổi và trung thất. => Case lâm sàng 1: => Case lâm sàng 2: – Gặp trong xẹp thùy trên phổi phải do khối u ở rốn phổi phải trên phim chụp PA. Nó còn được gọi là dấu hiệu chữ S đảo ngược của Golden “reverse S sign of Golden”. – Phần lồi ra của chữ S ngược chính là vị trí khối u, phần tiếp theo lõm vào chính là phần nhu mô phổi bị xẹp do khối u gây tắc phế quản. Tuy nhiên, định nghĩa này chỉ đúng với hình chữ S ở bên phải, khi tổn thương nằm bên phổi trái thì chữ S nằm xuôi. – Dấu hiệu liềm khí (Air Crescent sign) thường gặp trong bệnh nhiễm nấm Aspergillosis xâm nhập. – Hình ảnh tương tự dấu hiệu Monod: mô tả khí bao quanh u nấm (thường là u nấm aspergillus) trong 1 hang có sẵn, thành hang mỏng. Dấu hiệu này thường thấy ở bệnh nhân suy giảm miễn dịch với tiền sử có hang hoặc nang phổi trước đó. – Khi thùy trên phổi trái bị xẹp, nó sẽ bị kéo vào trong và lên trên. Bờ trên trong của thùy trên sẽ tạo một liềm khí với quai động mạch chủ. – Dấu hiệu phẳng eo (Flat Waist Sign): Khi thùy dưới (T) xẹp hoàn toàn, nó sẽ kéo rốn phổi (T) xuống dưới, bóng tim bị xoay, làm cho mất bờ ngoài của rốn phổi (T) và quai động mạch chủ. – Bác sĩ x-quang người Thụy Điển Nils Johan Hugo Westermark (1892-1980) lần đầu tiên mô tả dấu hiệu này vào năm 1938. => Case lâm sàng 1: => Case lâm sàng 2: => Case lâm sàng 3: – Được mô tả vào năm 1940 bởi Aubrey Otis Hampton (1900-1955), một bác sĩ x quang người Mỹ. => Case lâm sàng 1: => Case lâm sàng 2: => Case lâm sàng 3: => Case lâm sàng 4: => Case lâm sàng 5: – Được đặt theo tên của Felix George Fleischner (1893-1969), bác sĩ x-quang người Mỹ gốc Áo, người lần đầu tiên mô tả nó vào năm 1961. => Case lâm sàng 1: => Case lâm sàng 2: => Case lâm sàng 3: – Hội chứng Scimitar là một hội chứng hiếm gặp, đặc trưng bởi shunt trái-phải, do bất thường sự – Dấu hiệu số 3 (Figure 3 Sign / Mogul Sign): vị trí của thắt eo động mạch chủ thường ở sau nơi xuất phát động mạch dưới đòn (T). Qua chỗ thắt eo động mạch chủ sẽ phình ra sau hẹp và tạo thành hình số 3 ngay dưới quai động mạch chủ. – Dấu hiệu khuyết sườn (Rib Notching Sign): trong thắt eo động mạch chủ máu sẽ thiếu hụt sau chỗ thắt => tuần hoàn bàng hệ phát triển: – Dấu hiệu đường viền không liên tục “Icomplete border sign” hay bờ viền đều “Tapered margins” – Giúp phân biệt tổn thương thuộc phổi hay ngoài phổi. – Tổn thương thuộc phổi thường có bờ không đều, góc tiếp xúc với thành ngực là góc nhọn. – Dấu hiệu giúp phân biệt hình ảnh mực dịch – khí ở trong nhu mô phổi hay ở màng phổi. + Nếu mức dịch khí khác nhau => Mức dịch khí thuộc màng phổi. – Dấu hiệu rãnh sâu (Deep Sulcus Sign): Dấu hiệu thấy trên các phim chụp bệnh nhân tràn khí màng phổi ở tư thế nằm. Vùng cao nhất trong khoang màng phổi là vùng phía trước và vùng dưới. Khí sẽ tụ ở vùng này. => Case lâm sàng 1: => Case lâm sàng 2: – Dấu hiệu viền khí quanh động mạch (Ring Around The Artery Sign): Dấu hiệu này thường thấy trên phim nghiêng giúp chẩn đoán tràn khí trung thất. => Case lâm sàng 1: => Case lâm sàng 2: => Case lâm sàng 3: – Dấu hiệu vòm hoành liên tục (Continous Diaphragm Sign): Bình thường không thể thấy liên tục vòm hoành từ (P) sang (T) do bóng tim tạo nên dấu hiệu xóa bờ với vòm hoành. – Dấu hiệu vòm hoành đôi (Double Diaphragm Sign): phim chụp ngực tràn khí màng phổi tư thế nằm, vùng cao nhất trong khoang màng phổi là vùng phía trước và vùng dưới, có thể quan sát thấy cả vòm hoành và phần trước cơ hoành. – Dấu hiệu phổi rơi (Fallen lung sign): đề cập đến hình ảnh xẹp phổi xảy ra do chấn thương phế quản và tràn khí màng phổi lượng lớn. Phổi không còn được treo ở vị trí bình thường tương xứng với rốn phổi mà như bị rơi xuống thấp và ra ngoài (phim chụp tư thế đứng) hay ra sau (tư thế nằm trên CT). Phân biệt xẹp phổi do tràn khí màng phổi: phổi xẹp co lại hướng về rốn phổi. – Dấu hiệu đường vào – đường ra (Inlet to Outlet Sign): Thực quản, động mạch chủ và ống ngực là 3 cấu trúc chạy xuyên qua trung thất từ đường vào (inlet) tới đường ra (outlet). + Bóng mờ từ đường vào đến đường ra ở bên (T) trung thất là do phình động mạch chủ. – Dấu hiệu băng qua đường giữa (Crossing Midline Sign): Một bóng mờ ở trung thất sau dưới, nếu băng qua đường giữa thì nhiều khả năng bóng mờ đó có nguồn gốc từ ống tiêu hóa (thoát vị khe thực quản). – Chẩn đoán xác định bằng chụp thực quản-dạ dày cản quang hoặc cắt lớp vi tính. – Đánh giá tràn dịch màng ngoài tim số lượng ít trên phim chụp nghiêng. – Dấu hiệu bánh Oreo “Oreo cookie sign: dịch màng ngoài tim làm tăng độ mờ sau tim, tạo ra 22. Dấu hiệu cổ ngực
[gallery link="file" ids="64969,64971,64970"]
– Theo giải phẫu, bờ trên của trung thất trước kết thúc ngang mức xương đòn. Do vậy, bờ trên một bóng mờ trung thất không rõ hoặc biến mất trên mức xương đòn thì có nghĩa bóng mờ nằm một phần ở cổ (do bị xóa bờ bởi phần mềm vùng cổ), một phần nằm ở trung thất trước hoặc nằm hoàn toàn trong trung thất trước. Cervico-thoracic sign (+). Hay gặp nhất là bướu giáp chìm sau xương ức.3. Dấu hiệu ngực bụng
– Trường hợp bóng mờ ở vùng đáy phổi, có bờ thấy rõ phía dưới mức vòm hoành nghĩa là còn được bao bọc bởi khí trong phổi => bóng mờ hoàn toàn thuộc lồng ngực.4. Dấu hiệu cánh buồm
– Tuyến ức thường lớn và gần như phát triển đầy đủ khi mới sinh, tăng kích thước trong thời kỳ đầu của trẻ sơ sinh. Tuyến ức dần dần thoái triển sau 2 tuổi, khó nhìn thấy trên X-quang sau 8 tuổi. Đến tuổi trưởng thành, mô tuyến ức phần lớn được thay thế bằng mỡ.
– Trên X-quang ngực, tuyến ức bình thường không nhìn thấy được ở thanh thiếu niên và người lớn. Tuy nhiên, ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ bóng tuyến ức có thể rbị nhầm lẫn với khối u trung thất.
– Hình ảnh thấy được trên X-quang rất đa dạng, trong đó dấu hiệu cánh buồm là điển hình: là một hình mờ trung thất, hình tam giác, thường thấy ở bên phải hoặc cả hai bên.
– Dấu hiệu sóng “wave sign”: bờ tuyến bị ấn lõm bởi các cung sườn.5. Dấu hiệu cánh dơi
6. Che phủ / hội tụ rốn phổi
* Dấu hiệu che phủ rốn phổi (Hilum Overlay Sign)
– Khi giữa bóng mờ ở vùng rốn phổi còn thấy rõ động mạch phổi và các nhánh thì bóng mờ đó không nằm ở rốn phổi. Nếu nằm ở rốn phổi, theo “Dấu hiệu bóng bờ” nó phải xóa mờ bờ các mạch máu động mạch phổi.
– Bệnh lý có thể gặp: tuyến ức, lymphoma, u tế bào mầm, bệnh lý hạch, giả phình và phình mạch.
– Nếu bóng mờ đó không xóa bờ tim thì nó sẽ không nằm cùng mặt phẳng với tim nghĩa là nằm ở phía sau động mạch phổi: “Dấu hiệu che phủ phía sau”
– Xác định bóng mờ thấy ở vùng rốn phổi có bản chất là mạch máu phổi (giãn động mạch phổi) hay không phải là mạch máu (khối trung thất cạnh rốn phổi).
– Nếu các mạch máu hội tụ về bóng mờ ở rốn phổi hoặc dừng lại trên bờ của bóng mờ, hoặc không đi quá 1cm so với bờ ngoài bóng mờ => bóng mờ này có nguồn gốc mạch máu vùng rốn phổi => thường gặp trong tăng áp động mạch phổi, phình động mạch phổi.
– Dấu hiệu cho thấy bệnh lý ở rốn hoặc trong phổi nằm phía trước hoặc sau rốn phổi. Trên phim chụp x quang ngực thẳng bình thường đậm độ của rốn phổi có thể so sánh được ở cả hai bên, thường bằng nhau và đối xứng.
– Dấu hiệu rộng rốn phổi có thể xuất hiện 1 hoặc 2 bên.
– Nguyên nhân: bệnh lý tại rốn phổi (hạch), bệnh lý mạch máu hoặc bệnh lý nhu mô phổi phía trước hoặc phía sau rốn phổi.7. Khí phế quản đồ
– Khi nhu mô phổi xung quanh bị đông đặc, các phế nang lấp đầy dịch, trong khi lòng phế quản còn chứa khí => lúc này sẽ thấy rõ lòng các phế quản chứa khí: Air bronchogram sign (+).
– Dấu hiệu này có thể thấy trên cả siêu âm, x- quang và CT.
– Air bronchogram sign (+): gặp trong viêm phổi, phù phổi, xẹp phổi thụ động, đôi khi trong nhồi máu phổi, xuất huyết phổi, chấn thương phổi.
+ Phù phổi là quá trình bệnh lý liên quan đến rối loạn chức năng tim và sự tích tụ dịch trong khoảng kẽ và lòng phế nang.
+ Trong ARDS, dấu hiệu khí phế quản không liên quan sự mở rộng của bóng tim.
+ Xẹp phổi không do tắc nghẽn, hình ảnh khí phế quản thường ở thùy dưới và liên quan với sự giảm thể tích phổi.
– Các khối u phổi thường có Air bronchogram sign (-), ngoại trừ ung thư biểu mô phế quản phế nang (Bronchoalveolar carcinoma).8. Dấu hiệu Golden S
– Lần đầu được mô tả bởi Ross và Golden năm 1925.
– Khối u phế quản thùy trên khi phát triển sẽ chèn ép phế quản gây xẹp phổi. Bờ của vùng phổi xẹp cùng với khối u tạo thành hình chữ S ngược.
– Dấu hiệu này điển hình thấy ở khối u phế quản thùy trên phổi (P) nhưng cũng có thể gặp ở thùy trên phổi trái.9. Dấu hiệu liềm khí
– Biểu hiện hình liềm khí viền theo khối mờ tổ chức nấm.
– Nấm aspergillus sinh sôi ban đầu trong lòng phế quản, rồi xâm nhập vào đường máu qua động mạch phế quản, tạo cục huyết khối, gây hoại tử tạo hang. Có thể là do sự hấp thu tổ chức hoại tử ở ngoại vi nhiều hơn so với trung tâm. Dấu hiệu này gặp ở khoảng 50% bệnh nhân nhiễm nấm xâm nhập.
– Một số tổn thương hoại tử nhu mô phổi khác cũng tạo ra hình ảnh liềm khí như lao, áp xe, ung thư phế quản, tổn thương do ký sinh trùng (kén hydatid).
10. Dấu hiệu Luftsichel
11. Dấu hiệu phẳng eo
12. Dấu hiệu Westemark
– Dấu hiệu này xảy ra khi thuyên tắc động mạch phổi làm giảm tưới máu phần phổi sau tắc nghẽn.
– Hình ảnh cắt cụt mạch máu khu trú ở phần xa do tắc nhánh động mạch phía trước.
– Chỉ thấy ở 10% bệnh nhân thuyên tắc mạch phổi.13. Dấu hiệu Hampton
– Khi xảy ra thuyên tắc mạch phổi gây nhồi máu phổi thì trên phim ngực xuất hiện bướu Hampton.
– Điển hình là bóng mờ đồng nhất hình chêm ở ngoại vi phổi, có đáy nằm trên lá tạng màng phổi, đỉnh tròn hướng về rốn phổi.14. Dấu hiệu Fleischner
– 1 động mạch phổi nổi rõ ở trung tâm. Do tắc động mạch hoặc tăng áp động mạch phổi. Nó thường liên quan với dấu hiệu ngón tay gập “knuckle sign”: là sự gián đoạn đột ngột của nhánh động mạch do huyết khối. Dấu hiệu này gặp trong thuyên tắc mạch phổi.15. Dấu hiệu thanh mã tấu
trở về tĩnh mạch phổi, tĩnh mạch phổi dẫn lưu bất thường về tĩnh mạch chủ dưới, tĩnh mạch gan, tĩnh mạch cửa, thường liên quan đến chứng giảm sản phổi.
– Hội chứng scimitar có mối liên quan cao với các dị tật bẩm sinh khác (khoảng 25%) liên quan đến tim mạch (thông liên nhĩ và thông liên thất, còn ống động mạch, tứ chứng Fallot), hệ thống xương và hệ thống sinh dục cũng như các bất thường của cơ hoành phải. Trẻ em mắc bệnh này không có triệu chứng trừ khi có khuyết tật tim bẩm sinh liên quan hoặc shunt trái-phải đáng kể dẫn đến tình trạng quá tải thể tích tim phải và suy tim.
– Trên chụp X quang ngực, biểu hiện đặc trưng là thông khí phổi không đối xứng liên quan đến giảm sản phổi phải, thường tạo ra biểu hiện tăng độ sáng của phổi đối diện. Giảm thể tích phổi phải gây ra sự dịch chuyển trung thất và chuyển hướng tim. Rốn phổi phải có thể nhỏ thứ phát do thiểu sản hoặc bất sản động mạch phổi phải.
– Dấu hiệu hình ảnh đặc trưng là dấu hiệu Scimitar, một đường cong mờ rộng được hình thành bởi tĩnh mạch bất thường chạy song song với bờ tim phải giống như hình ảnh thanh gươm Thổ Nhĩ Kỳ và chạy từ giữa phổi về phía góc tâm hoành. Khoảng 1/3 trường hợp có thể thấy dấu hiệu này trên phim x-quang16. Dấu hiệu số 3
17. Dấu hiệu khuyết sườn
+ A: Máu sẽ từ động mạch dưới đòn qua động mạch vai xuống, tiếp nối với động mạch liên sườn để trở về động mạch chủ sau chỗ hẹp.
+ B: Máu sẽ từ động mạch dưới đòn qua động mạch vú trong, tiếp nối với động mạch liên sườn để trở về động mạch chủ sau chỗ hẹp.
– Hình ảnh khuyết bờ dưới cung sườn do giãn động mạch gian sườn. Thường ảnh hưởng các xương sườn 3 đến 818. Dấu hiệu bờ viền đều
– Tổn thương thành ngực, màng phổi hoặc trung thất có đường viền đều và góc tiếp xúc với thành ngực là góc tù.
19. Dấu hiệu mức dịch khí
+ Nếu trên phim chụp phổi thẳng và nghiêng, mức dịch khí như nhau => Mứ dịch khí thuộc phổi.20. Dấu hiệu rãnh sâu
– Khi khí tụ ở góc sườn hoành trước, tạo ra dấu hiệu góc sườn hoành sâu.21. Viền khí quanh ĐM
22. Vòm hoành liên tục
– Khi ta thấy vòm hoành (P) được nối liên tục qua vòm hoành (T) thì gợi ý tràn khí màng ngoài tim, tràn khí trung thất hoặc khí tự do ổ phúc mạc.23. Vòm hoành đôi
24. Dấu hiệu phổi rơi
25. Đường vào – đường ra
– Giãn của 1 trong 3 cấu trúc này có thể sẽ tạo hình ảnh bóng mờ trung thất đi từ đường vào tới đường ra.
+ Bóng mờ từ đường vào đến đường ra ở bên (P) trung thất là do giãn thực quản.26. Băng qua đường giữa
27. Dấu hiệu bánh Oreo
– Khi lượng dịch ít có hình ảnh dày đường mờ trước tim trên phim nghiêng. Đường này do tương phản mỡ màng ngoài tim và lớp mỡ sau xương ức, bình thường dày khoảng 2-3mm
đường sáng ngăn cách. Hai đường đó là mỡ sau xương ức và mỡ màng ngoài tim. Điều này thấy rõ hơn trên CT.
Tài liệu tham khảo
* Dấu hiệu X-Quang lồng ngực – Bs. Nguyễn Quý Khoáng
* Thực hành X-Quang ngực – TS. Nguyễn Văn Thành
* Bài giảng Chẩn đoán X-Quang – PGS.TS Phạm Ngọc Hoa
* Classic Signs in Thoracic Radiology – A. Manzella, P. Borba Filho, E. Marchiori
* Classic signs in thoracic computed tomography: a pictorial review – E. F. M. P. Negrao, B. S. D. Flor de Lima, J. Pinheiro Loureiro
* Signs in Thoracic Radiology : Role of radiographic signs in the present era – A. Mahajan; Mumbai/IN
* Chest imaging using signs, symbols, and naturalistic images: a practical guide for radiologists and non-radiologists – Alessandra Chiarenza, Luca Esposto Ultimo, Daniele Falsaperla
* Back to Basics – ‘Must Know’ Classical Signs in Thoracic Radiology – Athiyappan Kumaresh, Mitesh Kumar, Bhawna Dev
* Chest CT Signs in Pulmonary Disease: A Pictorial Review – Shine Raju, Subha Ghosh, Atul C Mehta
* Signs in chest imaging – Oktay Algın, Gökhan Gökalp, Uğur Topal
* Signs in thoracic imaging – Geoffrey B Marshall, Brenda A Farnquist, John H MacGregor, Paul W Burrowes
* Top 30 Signs in Chest X-Ray – C. Maneesh Ramki, M. Farook, F. Abubacker Sulaiman
* A pictorial review of “signs in thoracic imaging” – K. Karuppasamy, J. Curtis, M. Abhyankar-Gupta
* Tell me your sign! A support for chest x-ray reporting – C. Valdesi, M. Mereu, A. Farchione
* Classic Imaging Signs of Congenital Cardiovascular Abnormalities – Emma C. Ferguson, Rajesh Krishnamurthy, Sandra A. A. Oldham
* Thoracic abnormal air collections in patients in the intensive care unit: radiograph findings correlated with CT – Masafumi Sakai
* Emergency Radiology The Requisites – Jorge A. Soto and Brian C. Lucey
* Grainger & Allison’s Diagnostic Radiology – Andreas Adam
* Residents, follow the signs! How chest X-ray can help us on the way to the right diagnosis even before computed tomography? – N. Adzic, K. Obradovic, Z. C. Milosevich
* Imaging Pulmonary Infection: Classic Signs and Patterns – Christopher M. Walker, Gerald F. Abbott, Reginald E. Greene
# Cập nhật nội dung bài viết & Case lâm sàng 10/12/2019
Cập nhật nội dung bài viết & Case lâm sàng 5/8/2019
ad cho e hỏi sao e không đăng nhập được tài khoản ạ
# Cập nhật nội dung bài viết 1/4/2019
Cập nhật nội dung bài viết 8/3/2019